Uyku bozukluğu diğer bir ifadeyle uykusuzluk, temel anlamıyla uykuya dalma ve sürdürme ile ilgili ciddi problemleri anlatır. Bireyin uyku düzensizliği yaşaması gün boyu fiziksel ve zihinsel aktivitesini de doğrudan etkiler. Zamanla vücut değerleri bozulan kişi hastalığın fiziksel semptomlar vermesiyle belirginleşir. Bu açıdan gündüzleri odaklanma sorunu, kronik yorgunluk, işlevsel ve koordinasyon bozuklukları sadece bazı semptomlarındandır. Biyolojik saatin tekrar dengeye girmesi için uyuyama problemlerine çözüm yolu bulunması şarttır. Tüm bu bilgiler ışığında, alanında uzman bir doktora başvurularak kişiye özel tedavi planını yapılması önerilir.
Uyku Bozukluğu Neden Olur?
Uyku bozukluğu neden olur sorusu temel olarak stres, kaygı, genetik ve bazı hastalıklar nezdinde cevaplanabilir. Uyuma esnasında vücut iki farklı fazdan geçer. Bu fazlardan biri REM dönemi diğeri ise REM dönemi dışındaki süreci kapsar. İki faz belirli uzunluklarda ve ritimde olmazsa uyku problemini oluşturabilir. Bu doğrultuda, uyuma ile ilgili düzensizliklerin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Psikolojik sebepler: Kişide stres, anksiyete, travma sonrası bozukluk, depresyon ya da panik atak gibi rahatsızlıkların bulunması gece uyuyamıyorum durumuna cevap verebilir. Özellikle panik atak gibi hastalıkların gece saatlerinde krizler şeklinde gelmesi gece uyuyamamak halinin ana nedenlerinden biridir.
- Uyku apnesi: Hastalık gündüz vakitlerinde horlama ve uyuya kalma, baş ağrısı, halsizlik gibi semptomlarla ortaya çıkabilir. Bu rahatsızlık, uyku düzeni bozukluğunun zor anlaşılan sebepleri arasında yer alır. Çoğunlukla aşırı kilolu insanlarda görülen uyku apnesi neden uyuyamıyorum sorusuna da cevap verebilir.
- Huzursuz bacak sendromu: Rahatsızlık kişinin hareketsiz kaldığında istemsizce bacaklarını oynatma eylemi gerçekleştirmesiyle anlaşılır. Bu sebeple, uykuya dalamama sorunu yaşayan kişilerin öncelikle bu rahatsızlığın tedavisinin yapılması önerilir.
- İnsomnia: İnsomnia semptomları arasında gece süresince bölünerek uyuma, geceleri uyuyamamak, uykuya dalamamak, 5-6 saatlik uyku periyodunun altında uyuma gibi durumları içerir. Uyku hastalığı olarak da bilinen insomnia ‘idopatik’ olarak ifade edilen bir rahatsızlıktır. Bunun kaynağında hastalığın genetik ve alışkanlıklara bağlı olması vurgulanırken tam nedeni de kestirilememektedir.
Diğer uyku bozukluğu nedenleri ise genetik, vardiyalı çalışma, geç saatlerde kafein içerikli ürünler tüketme, kalp hastalıkları, alerji, sık idrara çıkma, ilaçlar, yaşam koşulları ile bağlantılı olabilir.
Uyku Bozukluğu Belirtileri Nedir?
Uyku bozukluğu belirtilerini bireyler normalleştirerek önemsiz olarak görebilir. Ancak ‘uyuyamamak’ hali kişide devamlı bir süreci takip ederse hayat standardını düşüren etkiler yaratabilir. Bu kapsamda, rahatsızlığın belirtileri aşağıdaki gibi listelenebilir:
- Uyuma haline geçmekte zorlanma ve uyumak isteyip uyuyamamak hali
- Eğitim, iş, okul ve rutin ev hayatında performans düşüklüğü
- Uyuma halinde tekme, bağırma gibi anormal davranışlar gösterme
- Uykum olduğu halde uyuyamıyorum diyen kişilerin gündüz de yorgun ve halsiz bir tutum sergilemesi
- Odaklanamama, unutkanlık, çabuk sinirlenme ve keyifsizlik gibi durumların gözlemlenmesi
- Cinsel isteksizlik duyma
- Huzursuzluk halinin gün boyu devam etmesi ile depresyon ve kaygı belirtilerinin görülmesi
- Uyuma halinde horlama, burun tıkanıklığı ve ağız kuruluğu yaşaması
- Nefes alma bozukluğu yaşaması ve gece yatağa geçtiğinde nefesin ara ara durması
- Sık sık tuvalete çıkma ve gece aşırı terleme durumu
- Nedensiz kilo artışı
- Reflü semptomlarının artması gibi tutum ve davranışlar gece uyuyamamak neyin belirtisi sorusuna cevap verir.
Uyku Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Uyku bozukluğu çeşitleri farklı gruba ayrılırken hastalığın belirtileri hakkında da bilgi verir. Uyku bozukluğu nedir ve çeşitleri nelerdir sorusu pratikte uyuma halinde yaşanabilen her türlü problemle ilişkilendirilebilir. Bu doğrultuda, rahatsızlığın altında yatan etmenlere göre çeşitleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Hipersomnia (Aşırı Uyuma Hali): Gündüz vaktinde kişinin gereğinden fazla uyumasına neden olur. Ayrıca, ailesel genetik geçişli olduğu ileri sürülen rahatsızlığa kişilik bozukluğu gibi farklı psikolojik hastalıklar da eşlik edebilir. Diğer bir yandan, gündüzleri aşırı uyuma durumu akciğer, karaciğer ve kalp hastalıklarının işareti de olabilir. Bireyin aniden uyuma haline geçmesi hayati risk de oluşturabilir, bu nedenle acilen doktora başvurulması tavsiye edilir.
- Uyurgezerlik (Somnambulizm): Gece yatağa girdiği anda kişide ortaya çıkabilen, bilinç dışı kişinin evde dolaşması, hareket etmesi, konuşması gibi davranışları kontrolsüz gerçekleştiren bir rahatsızlıktır. Kişi bu süreci yaşarken donuk bir şekilde ve gözleri mimiksiz sabit bir yere bakar.
- Kabus görme: Bireyde REM döneminin süreci uzadığında kabuslar görülmeye başlayabilir. Kişi rüyada gördüğü kabusu anımsar ve bu yüzden uykum var ama uyuyamıyorum cümlesini kullanabilir. Eğer, kişinin geçmişinde bir travmatik durum varsa tetikleyici bir etken olarak karşısına çıkabilir. Tedavi koşulları karmaşık ve büyük bir çaba gerektirebilir.
- Gece yatış pozisyonunda görülen anormal hareketler: Kontrolsüz kol ve bacakların hareket ettirilmesi, diş gıcırdatma ya da titreme gibi semptomlar gösterebilir. Bu bağlamda, demir ve magnezyum eksikliğinin bu tarz belirtiler verebileceği uzmanlar tarafından öne sürülür. Ayrıca gece boyunca terleme, horlama gibi bazı solunum problemlerinin yaşanması da nefes alışverişini olumsuz etkiler, kişide beklenmedik aksiyonlar oluşturabilir.
- İnsomnia: Uyuma haline geçememe, sık sık yataktan kalkma, tekrar uyuma sürecine geçememe gibi problemler yaratabilir. Gençlerde sınav stresi ve ergenlik döneminden kaynaklı daha çok görülebilir. Ayrıca, insomnia hastaları ‘uyuyamıyorum’ kelimesini sıklıkla telaffuz ederler.
Uyku Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Uyku bozukluğu testi diğer bir adıyla polisomnografi, uyuyamama sorunun temel sebebini bulmak ve uyuma sürecinin kalitesini belirlemek adına vücudun verdiği reaksiyonları ölçer. Bu amaçla, özel odaya alınan kişi gece boyunca odada kalır ve vücuduna ölçüm için elektrotlar bağlanır. Uyuma pozisyonuna geçen kişi teknisyenlerin kontrolünde 1 günü geçirir, bilgisayar bağlantılı elektrotların ölçümleri sabah saatinde alınır. Sonuç olarak testin sonucu 1-2 gün içerisinde çıkar.
Uyku Bozukluğu Ne Kadar Sürer?
Uyku bozukluğunun kişinin hayatında ne kadar devam edeceği kesin olarak belirlenemeyebilir. Öncelikle hastalığın doktor tarafından teşhisi yapıldıktan sonra belirtileri de göz önüne alınarak nedenleri araştırılır. Hastanın öyküsü değerlendirilerek uyku apnesi ya da huzursuz bacak sendromu gibi ek hastalıkları varsa ekstra tedavi planı oluşturulabilir.
Uyku Bozukluğu Tedavisi
Uyku bozukluğu tedavisi ele alınırken ilk önce doğru teşhis ve uygun bir tedavi programı gereklidir. Bu sebeple kişinin şikayetleri değerlendirilerek farklı teknikler uygulanabilir. Bu aşamadan önce, uyku bozukluğu için hangi doktora gidilir sorusunun cevabı bulunmalıdır. Bu sorunun cevabı ise psikiyatri alanında uzman bir doktora başvurmaktır. Fiziki muayene sonrasında polisomnografi testinde uyku bozuklukları tipi belirlenmeye çalışılır. Sonrasında tedaviler arasında bazı ilaç destekleri, nefes alışverişi sağlayan cihazlar, obezite ve uyku apnesini engellemeye yönelik ameliyatlar, serotonin ve melatonin gibi takviyeler vardır. Ayrıca, psikolojik rahatsızlıklar sürece eşlik ediyorsa online psikolog kontrolünde psikoterapi gibi yöntemlere de başvurulabilir.
