Beslenme, yaşamın devamlılığı için solunum gibi hayati fonksiyonlar arasındadır. Bebeklik döneminden katı beslenmeye geçiş süreciyle birlikte yemek yeme alışkanlığı şekillenir. Özellikle, çocukluk döneminde yaşanan bazı travmalar ve psikolojik problemler çocuğun yeme bozukluğu yaşamasına neden olabilir. İlerleyen yaşlarda mental, fiziksel ve kronik hastalıklar da eklenerek yemek yeme bozukluğu kalıcı bir rahatsızlık olarak ortaya çıkabilir. Bu açıdan, kişi beslenme şeklini aşırı arttırabilir ya da anoreksiya gözlenecek şekilde ciddi kısıtlayabilir.
Yeme Bozukluğu Nedir?
Yeme bozukluğuna sahip bireyler, günlük besin miktarını hayati risk yaratacak şekilde kontrolsüz düzenler. Kadınlarda görülme sıklığı fazla olan beslenme bozuklukları, ekonomik düzeyi yüksek olan gruplarda daha sık görülür. Genellikle vücut tipine ve ağırlığına takıntı geliştiren kişiler yemeyi aniden kesebilir, halk arasında anoreksiya olarak duyulan hastalığa zemin hazırlayabilir. Kişi beden algısı yada bu tutuma sebep olabilecek bilinçdışı çatışmaları fark edemediğinde hastalık ilerleyerek ölümle dahi sonuçlanabilir. Ayrıca, hastalığın başlangıç aşamasında kişi zayıflığa önem verir, şişmanlıktan nefret eder ve buzdolaplarında bolca gıda bulundurma eğilimleri taşırlar. Bununla birlikte Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayımlandığı DSM V’te anoreksiyanın da içinde bulunduğu 8 farklı yeme bozukluğu bildirilmiştir. Duygusal yeme bozukluğu olarak en çok gözlemlenen iki tipi ise bulimia nervoza ve anoreksiyadır.
Yeme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Yeme bozukluğu belirtileri insan vücudunda tercihlere göre şekillenerek beslenme davranışlarına yansır. Bu doğrultuda yemek yeme bozukluğu belirtileri aşağıdaki semptomları gösterir:
Psikolojik Belirtiler
- Beden algısının bozulduğuna inanma
- Özellikle anoreksiya hastalarında fazla kilo alma endişesi
- Günlük 2-3 öğün besleniliyorsa öğün azaltma ya da atlama
- Sürekli aynaya bakarak fiziki görünümünü izleme
- Ruh halinde bozulan tepkiler
- Tek başına yeme alışkanlığı ve gıdaları gizleme
- Restaurant gibi yerlere gitmeyerek topluluklardan uzaklaşma
- Anoreksiya hastaları da dahil olmak üzere gıdanın besin değerlerine, kalorisine, kiloya karşı fazlaca hassasiyet geliştirme
Fiziksel Belirtiler
- Kuruyan saçlar ve tırnak kırılmaları
- Bağışıklık sisteminin düşmesi ve sindirim sisteminde sıkıntılar
- Kan basıncında düşüşler ve baş dönmesi
- Solunumda yavaşlama ve nabız problemleri
- Kabızlık gelişmesi ve kilo dengesinde bozukluk
- Özellikle anoreksiya hastalarının kaslarında zayıflama ve kronik bir halsizlik
- Adet düzensizliği
gibi semptomlar gözlemlenirken bazı yan rahatsızlıklar da bu sürece eşlik edebilir.
Yeme Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Anoreksiya başta olmak üzere diğer türleri de ağırlıkla öz benlikte zayıflama ve duygusal sorunların artması kaynaklı oluşur. Kontrol dışı beslenmenin merkezinde kişinin iç huzursuzluğunu örtmeye çalışması vardır. Kendini ihmal eden kişi yeme bozukluğu ile bu süreci kapatmaya çalışır. Bu bilgiler ışığında, bu rahatsızlığa özgü bir sebep kesin olarak bilinemese de depresyon, genetik ve psikolojik etkiler ön plana çıkar.
Depresyon
Anoreksiya nervozun başlangıç yaşının birçok çalışmada ergenlik dönemiyle başladığı gözlemlenir. Bunun da temel nedeni geçiş sürecinde duygusal bunalım, kaygı ve ruh hali değişikliklerine adapte olunamaması vardır. Erken ergenlik ya da olgunlaşma, kilolu olma kaygısı, fiziksel ya da duygusal istismar, ebeveynlerin yanlış tutumu, çevresiyle çatışma, obsesif kompulsif bozukluk ve fobiler, ağır psikolojik hastalıklar anoreksiya gibi diğer yemek bozukluğunun nedenini oluşturabilir.
Genetik
Ailesel riskler arasında şişman bireylerin bulunması, akrabalar arasında 8 farklı bozukluktan biri görülmesi ya da bazı ağır psikolojik hastalıkların varlığı süreci tetikleyebilir.
Özgüvensizlik
Kişinin toplum içinde alay konusu olması, şişman insanların kendini çevresine beğendirememe algısı, toplumsal estetik dayatmaları, reklamların etkisi, iç çatışmalar, öz benlik ve öz saygı düşüklüğü özgüvensizliği beraberinde getirebilir. Tüm bu nedenler de anoreksiya gibi diğer bozukluklara da zemin hazırlayabilir.
Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Yemek yeme bozukluğu çeşitleri pika, tıkanırcasına yeme bozukluğu, geri çıkarma bozukluğu, kaçıngan yiyecek alım bozukluğu, tanımlanmış ve tanımlanmamış yeme bozukluğu, anoreksiya nervoza ve blumiya nervoza olarak sınıflandırılabilir.
Anoreksiya Nervoza Nedir?
Anoreksiya hastaları, zayıf insanlardan farklı olarak psikolojik etkilerle kendini gereğinden fazla şişman zannederler. Kişinin vücut ağırlığının artmasından ya da fiziksel görüntüsünün kötü görünmesinden endişe etmesi nedeniyle yemek yemeyi bırakır. Bununla birlikte, kişi kilo ile ilgili takıntı oluşturması vücut ağırlığında aşırı bir düşüş gözlenmesiyle sonuçlanır. Yaş ve kilo indeksinin çok aşağısına düşen hastaların elektrolit dengesizliği, hormon bozuklukları, kalp ritminde bozulmalar, organ deformasyonu, kemik erimesi ve üreme sıkıntıları ağır bir şekilde yaşar. Ölümle sonuçlanabilen bu hastalıkta terapilerle çözüm yolu aranır.
Bulimia Nervoza Nedir?
Bulimia ya da bulimia nervoza olarak adlandırılan hastalık, psikiyatrik açıdan kusma rahatsızlığı olarak bilinir. Bu hastalıkla mücadele eden kişiler yemek yeme durumunu bırakamazlar, ancak kilolarını da fazla görüp ondan kurtulmak zorunda olduğunu hissederler. Bu hastalıkta kişi vücut estetiğine, duruşuna ve vücut ağırlığına fazla takılır. Tüm bunlar doğrultusunda anoreksiyanın aksine çokça yiyen kişiler spor ve kusma refleksi ile kiloyu uzaklaştırma kaygısını yaşarlar.
Tıkınırcasına Yemek Yeme Bozukluğu Neden Olur?
Aşırı yeme bozukluğu ile benzer niteliklere sahip olan rahatsızlığın sebebi tam belirlenememiştir. Genel olarak, travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon gibi mental hastalıklar tetikleyici faktörler arasındadır. Kişiler, hayatında yaşadığı olumsuzlukları ve mutsuzluğu beslenmeye yönelerek bertaraf etmeye çalışırlar. Diğer bir taraftan, irsî olarak genetik geçişli olduğu bilinen bir gerçektir. Ailesinde yeme bozukluğu yaşayan kişiler varsa yakalanma riski daha yüksektir. Bunun yanında, özgüven eksikliği yaşayan kişiler memnuniyetsiz yaşantılarını yiyeceklerle kapatmayı tercih edebilirler.
Yemek Yeme Bozukluğu Ve Anksiyete Arasındaki İlişki Nedir?
Anksiyete eşliğinde kişinin hissettiği negatif düşünce ve duygular beslenme bozukluğunu doğrudan tetikleyebilir. Kişi psikolojik problemlerini başka tarafa yönlendirerek beslenme bozukluğunu oluşturabilir.
Yemek Yeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Kişi, hayati risk oluşturabilecek sağlık probleminin teşhisi için psikiyatri kliniğine başvurmalıdır. Klinik olarak yeme bozukluğu testi yapılarak hastalığın teşhisi konulur. Yeme bozukluğu tedavisi için ilk aşamada beslenme ve diyet uzmanı ile günlük beslenme takvimi oluşturulur. Bununla beraber, kardiyovasküler hastalıkları ve obezite problemi varsa ilave tedavi uygulanabilir. Yeme bozuklukları tedavisi öncesinde birçok kişi hastalığı kabullenmeme sorunu yaşar. Uzman hekimler tarafından planlanan tedavi yaklaşımları ile bilişsel-davranışçı terapi, destek terapi ve grup terapisi seçenekleri değerlendirilir.
Yeme Bozukluğu Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Yeme bozukluğu psikolog eşliğinde tedavi edilerek tam kaynağıyla ilgili bilgi etmek mümkündür. Eğer, psikolojik destek alınmazsa hastalığın şiddetine göre geçici ve kalıcı kilo problemi oluşabilir. Bu süreç kişinin homeostasisini bozarak ölüm riski yaratabilir.
Yeme Bozukluğunun Neden Olduğu Hastalıklar
Anoreksiya nervoza gibi beslenme problemlerinin yanında hipertansiyon, organ yağlanması (başta karaciğer yağlanması), obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, kısırlık ve adet düzensizliği, uyku apnesi, sindirim problemleri gözlemlenebilir.
Yeme Bozukluğu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Yetersiz beslenme nelere yol açar?
Vücudun mineral ve vitamin dengesi, karbonhidrat, protein ve yağ dengesi bozulduğunda kişinin günlük yapım ve yıkım reaksiyonları zarara uğrar. Bu durumda, anoreksiya hastaları başta olmak üzere günlük aktivitelerini yapamaz hale gelebilir.
Beslenme düzeni nasıl olmalı?
Kişinin kilo ve boy indeksine göre yeterli ve düzeyli kalori alması önerilir.
Dengesiz beslenen kişilerin nasıl olumsuz durumlar yaşanır?
Yorgunluk, halsizlik, sindirim problemleri, kalp ritminde bozulma, nabız problemleri ve yağlanma başlıca durumlardır.
