Suçluluk psikolojisi, her toplumda görülen, duygu geçiş durumlarından biridir. Bunlardan bazıları, kısa vadeli, sadece o anlık, duygu geçişleri olsa da bazıları, insan yaşamını tamamıyla etkisi altına alan, hayatı bir kabusa çeviren, duygu durumları olarak kendini gösterir. Çocuğun ailedeki baskıcı ve eleştirel yetiştirme şeklinden, toplum dayatmasına kadar her detay, suçluluk psikolojisi görülmesini tetikler.
Suçluluk Psikolojisi Nedir?
Suçluluk psikolojisi sorunlu duygu geçiş hallerinden biridir. Bireylerin bazı toplumsal kuralları, ahlaki ya da dini yaptırımları çiğnediğini düşündüğü hallerde ortaya çıkar. Bu durumlarda, kaygı ile birlikte baş gösterir. Suçluluk psikolojisine sahip insanlar, çevresindeki insanlara çoğu zaman, endişeli bir ruh hali ile yaklaşırlar.
Suçluluk Psikolojisi Nasıl Oluşur?
Suçluluk psikolojisi olağan bir duygudur, zaman zaman, hatta hemen hemen her gün, birçok kez hissedilir. Bireyler, yaptığı bir davranıştan dolayı ya da yapamadığı, gerçekleştiremediği bazı ideallerden dolayı, bazen de hatalı bir eylem sebebiyle, bazen ise sırf yanlış anlaşılmadan dolayı, suçluluk psikolojisine kapılabilir.
Neden Suçluluk Psikolojisine Kapılırız?
Suçluluk psikolojisine kapılmanın birçok nedeni vardır. Toplumsal baskı, ailede uygulanan değersizlik hissi, kıyaslama, öz güven eksikliği, bunun yanı sıra, duyguları yansıtmadaki ya da anlatmadaki kaygılar ve tüm bunlara ek olarak, çevre tarafından sürekli eleştirilme gibi birçok sebep suçluluk psikolojisi görülmesine neden olur.
Suçluluk Türleri Nelerdir?
Doğal Suçluluk
İnsanların kendileriyle ilgili özeleştiri yapması, yaşamı daha kaliteli geçirebilmesi bakımından önemlidir. Örneğin, gerçekten yanlış bir davranışta ya da söylemde bulunduysanız, sergilediğiniz bu davranış için kendinizi kötü hissetmeniz doğaldır. Buna doğal suçluluk denir. O an için, içinde bulunduğununuz suçluluk psikolojisi de normal bir tepkidir. Bu durumdan pişman olmak ve olumsuz devam eden o davranış durumunuzu değiştirme gayreti ise, suçluluk psikolojisini giderme anlamında en güzel örneklerden biridir.
Uyumsuz Suçluluk
Suçluluk psikolojisinde en sık karşılaşılan vakalardan biride, uyumsuz suçluluk psikolojisidir. Kontrolörünüzde olmadığı halde, bazı olaylar ya da bazı durumlar sebebiyle kendinizi suçlu hissedebilirsiniz. Örneğin; bunu önlemek için neden geç kaldım, bu durumu neden daha önce düşünmedim, gibi gerçekte yapılabilecek hiçbir şey olmadığı halde, yine de hissedilen o suçluluk hissi, kişiyi gereksiz yere telaşa ya da kaygıya sokabilir. Buna uyumsuz suçluluk psikolojisi denir.
Varoluşsal Suçluluk
Bu suçluluk hissi, hayatın herkese adil olmadığı yönünde oluşan kaygı ve üzüntü durumda ortaya çıkar. Bu tür suçluluk psikolojisi örnekleri genellikle topluma ya da çevreye dayalı örneklerdir. Örneğin evsiz insanları görüp, yaşadığı rahat yaşantıdan suçluluk duyarak, bazı insanların başını sokacağı bir evinin dahi olmayışına duyulan üzüntüyle başlayan duygu durumları bu türe örnektir. Yine bu suçluluk psikolojisi örneklerinden biri olarak, okula gitmesi gerekirken, sokakta çalışmak zorunda kalan çocuk örneklerini de bu bağlamda değerlendirilebilir.
Suçluluk Psikolojisi Belirtileri nelerdir?
Suçluluk psikolojisi belirtileri şu şekilde listelenebilir:
- Kişinin sürekli kendini yargılaması
- Yoğun bir mutsuzluk hissi
- Uykusuzluk
- İştah kaybı
- Enerji düşüklüğü
- Hiçbir şey yapmama hissi
- Öfke ve korku
- Hayata dair başarısızlık hikayelerinin çoğalması
- Yalnızlık
- Bedensel ağrılarda artış. Eklem ağrıları, baş ve göğüs ağrıları bunlardan bazılarıdır.
- Çevreye karşı aşırı tepkili ya da aşırı duyarlı olunması da suçluluk psikolojisi belirtilerinden bazıları olarak sayılabilir.
Özgüvensizlik
Suçluluk psikolojisinin insan duygusunda yarattığı en önemli duygu kalıplarından biri de özgüven eksikliğidir. Ben yetersizim, ben suçluyum, benim yüzünden oldu, ben olmasaydım bu olmazdı gibi sürekli kişilerin kendi üzerinde kurduğu kurgular, yaşamlarını çekilmez hale getirebilir.
Uyku problemi
Suçluluk psikolojisi davranışlarından biri de düzensiz uyku problemidir. Gece kalkmaları, gece kalkıp tekrar uyuyama ya da, kalktıktan sonra, sürekli aynı konu üstünde düşünme gibi etkenler ya da gün içinde nedensiz bir anda uyuma hissinin uyanması ve sonrasında, yataktan kalkmama, kalksa bile yeniden yatma gibi davranışların sergilenmesi, suçluluk psikolojisinde çok sık rastlanan duygu durumlardan bazılarıdır.
Mide bulantısı
Suçluluk psikolojisi sebebiyle yaşanılan kaygı, kişilerin en çok sindirim sistemini etkilemektedir. Yaşanılan psikolojik sıkıntılar sebebiyle, mide bulantısına, mide ağrılarına ya da kusmaya varan belirtiler suçluluk psikolojisi tepkilerinden bazılarıdır.
Depresyon
Suçluluk psikolojisi, eğer yaşamı olumsuz yönde etkilemeye devam ederse, bu durum kişileri depresyona sürükleyen bir süreci başlatabilir. Bu durumda alanında uzman bir psikologdan destek almakta fayda vardır.
Duygusal patlamalar
Suçluluk psikolojisi davranışlarından biri de duygusal patlamalardır. Suçluluk psikolojisine sahip kişiler bazen çok öfkeli olup, çevresindeki insanların yaşamını da olumsuz etkileyecek öfke nöbetlerine kapılabilirler.
İştah değişiklikleri
Suçluluk psikolojisi tepkilerinden biri de iştah değişikliği halleridir. Suçluluk psikolojisine sahip kişiler bazen aşırı yemek yeme ihtiyacı hissederken, bazen hiçbir şey yemeden ya da sevdiklerini yemekleri dahi yemeyi reddederek değişik duygu durumları sergileyebilir.
Suçluluk Duygusu Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Suçluluk duygusu, insanın zihninde ürettiği düşüncelerle ortaya çıkar. Ama tüm bunların yanında çevrede çok büyük etkendir. Kendi kişisel inançlarınızın, toplumun kabul edilen davranış standartlarına uymadığında suçluluk psikolojisi ortaya çıkar.
Suçluluk Psikolojisiyle Baş Etmenin Yolları Nelerdir?
Suçluluk psikolojisi neden olur ya da suçluluk psikolojisi nasıl yenilir soruları, bu tür duygu durumlarıyla ilgili en çok merak edilen sorulardan bazılarıdır. Suçluluk psikolojisiyle baş etmenin yolları oldukça fazla olabilir. Bunlardan en önemlileri:
- Suçluluk duygunuzun farkına varmak ve ondan kaçmamak.
- Suçluluk psikolojisinin hayatınızı ne yönde etkilediğine karar verip, notlar almak.
- Hayata daha olumlu bakıp, gücünüzün yettiği şeyler için çabalamak, ama olmuyorsa da bunun için üzülmemek.
- Suçluluk psikolojisiyle baş etmenin yollarından biri de yok saymaktır. Soruna sebep olan çevredeki bütün etkenleri azaltıp, yaşamın sadece sizin kontrolünüzde olduğunu bilerek, empati duygusunu kaybetmeden yeni yaşam standartları belirlemek.
Suçluluk Hissi Nasıl Ortadan Kalkar?
Özdeğer ve öz saygı duyguları suçluluk psikolojisiyle baş etme yollarının en temel yapı taşlarıdır. Bunlardan dışında, kaygıyı azaltmak, etraftaki seslere kulakları kapatmak, yaşama olabildiğince pozitif açıdan bakıp, empati duygusunu kaybetmemek, suçluluk psikolojisiyle baş etme yollarının yine en önemli maddelerinden biridir.
Suçluluk Psikolojisini Etkileyen Etmenler Nelerdir?
Suçluluk psikolojisini etkileyen etmenler arasında; aile baskısı, toplumsal baskı, kişilerin kendini toplumda anlatamama hissiyatı, çevresine karşı aşırı hassas olma güdüsü, taşıyabileceğinden çok fazla sorumluluk alma dürtüsü ve toplumda kabul görme kaygısı sayılabilir.
Suçluluk Psikolojisi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Suçluluk hissi neden olur?
Suçluluk psikolojisi neden olur sorusu; aşırı sahiplenme, aşırı ince düşünme, toplum ne der kaygısının birer getirisidir. Yanlış yapma korkusu, hatanızın çevreniz tarafından kınanacağı endişesi, sevilmeme hissi gibi nedenler, suçluluk hissini tetikler.
Suçluluk duygusundan nasıl kurtulurum?
Suçluluk psikolojisi nasıl yenilir, ya da bu duygu durumundan nasıl kurtulurum sorusunun en temel cevabı, duygu durumuzun farkına varmaktır. Sizi içine çeken, yaşamınızı olumsuz etkileyen her olay ve duruma karşı, daha olumlu yeni davranış ve duygu durumları sergilemektir.
