Stres psikoloji alanının en popüler kavramlarından biri olduğu gibi artık günlük yaşamda da sık kullanılan bir kavram hâline geldi. Stres, “baskı” ya da “gerilim” anlamına gelebilecek bir terimdir ve günlük hayattaki kullanımında genellikle birçok çağrışımla birlikte anılır. Endişe ve rahatsızlık gibi kavramlarla anılsa da bu kavramları içermemektedir. Aslında stres, alışılmadık durumlarla karşılaşan bireyin fiziksel ve zihinsel sınırlarını zorlaması anlamına gelir. Birey, yeni durumlara uyum geliştirebilmek için belirli tepkiler gösterir. Buna da stres tepkisi adı verilir.

Stresin Belirtileri ve Etkileri

Stres yönetimi sağlamak için öncelikle strese neden olan kaynağın bulunması gerekmektedir. Stres genel olarak bir olay veya durumla bağlantılı olarak ortaya çıkar. Stresin nedenleri anlaşılmadan onu yönetmek de çok mümkün değildir. Bazı belirtiler bize hangi alanlarda stres yaşadığımızı gösterebildiği gibi stresle ilgili ne durumda olduğumuzu da gösterebilmektedir. Stres belirtileri ile ilgili araştırmalar; stresin genellikle fiziksel, davranışsal, psikolojik belirtiler olarak kendini gösterebildiğini ortaya koymuştur.

• Fiziksel Belirtiler: Daha çok somut yönü olan, doğrudan insan fizyolojisinde ortaya çıkan belirtilerdir. Yorgunluk veya halsizlik, kaslarda ağrı, uyku düzensizlikleri, ülser, ishal ve kolit, döküntü, mide bulantısı, diş sıkma durumları, aşırı terleme, baş ağrısı, kabızlık, sırt ağrıları gibi belirtileri vardır. İştahta değişiklikler ve sakarlıkların artması da böyle dönemlerde yaşanabilmektedir. Buna ek olarak yüksek tansiyon ve kalp krizi gibi durumlar da belirtilerdendir.
• Davranışsal Belirtiler: Huzursuz olma, hareket etmeme ya da çok hareketli olma hâli, ağlama krizleri, odaklanmakta zorluk yaşama, öfke krizleri, suç işleme, donukluk gibi belirtiler stresin davranışsal belirtileridir. Başkalarıyla olan ilişkilerinde tartışmaya meyilli olma ve başkalarını dinlemede güçlük yaşamak da ilişkisel bağlamda yaşadıkları davranışsal belirtilerdendir.
• Psikolojik Belirtiler: Stres fizyolojimizi etkilediği kadar duygusal dünyamızı da önemli düzeyde etkiler. Stresin psikolojik belirtileri ise çözüme ulaşılması daha zor belirtileridir. Gergin olma durumları, bıkkınlık, erteleme davranışları, öfke duymak, kindarlık yapmak, suçluluk duymak, sabırsızlık, duyarsızlık, ilgide azalma, kaygı durumları stresin psikolojik belirtileri arasındadır. Buna ek olarak içinde boşluk hissetme, hayatı anlamsız bulma ve olumsuz bakış açıları da bu dönemlerde oluşabilir.

Stresle Başa Çıkma Teknikleri

Stres nedir psikoloji ekseninde anlaşıldıktan sonra insanların aklına diğer bir soru geliyor; stres yönetimi nedir? İnsanlar kendilerinde stres oluşturan durumları yaşadıkça bununla baş etmeye çalışırlar. Stresli dönemlerde bireylerin bu durumla başa çıkma mekanizmaları geliştirmesine stres yönetimi denmektedir. Yaşanılan stres durumu ve stresi yönetmek adına uygulanan stratejiler bireyler arasında farklılık göstermektedir. İnsanların stresle baş etmek için genelde başvurdukları yollar şunlardır:

• Sosyal Destek
• Yoga
• Nefes Teknikleri/Meditasyon Uygulamaları
• Spor
• Eğlenceli Aktiviteler

Psikolojik Dayanıklılığı Artırmak

Toplumdaki her birey, farkında olsa da olmasa da birçok açıdan stres oluşturan faktörlerle karşılaşılmaktadır. Az da olsa bir stres faktörü bireyi daha dikkatli yaşamaya iterken, aşırı stres ciddi tehlikelere sebep olabilmektedir. Günümüzde kaygı ve stres yönetimi gibi beceriler edinmek giderek önem arz etmektedir. Bireylerin günlük hayatını devam ettirebilmesi için bu becerileri kazanması gelecekte yeniden oluşabilecek sorunlara da daha dayanıklı olmalarını sağlayacaktır.

Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?

Stres ve zaman yönetimi bir anda öğrenilebilecek yetenekler değildir. Bu konuya dair bilgileri edindikten sonra yine de bunları hayata entegre etmek zor olabilmektedir. Bireyler hayatlarında bulunan stresi yönetmek adına bazı davranışlar geliştirmişlerdir. Bunlardan bazıları sigara, alkol, yemekle ilgiliyken bazıları da sorunlardan kaçıp daha pasif bir yaşam sürdürme eğiliminde olurlar. Ya da bunların hepsi de bir arada olabilmektedir. Bu tür davranışların sonucu pek iyi bir yaşama doğru gitmemekte ve kişiyi günden güne daha da olumsuz şekilde etkileyebilmektedir. Eğer hayatınızda var olan stresle tek başınıza baş edemediğinizi düşünüyor hatta sizi daha da zor durumlara sürüklediğini düşünüyorsanız bir ruh sağlığı uzmanından yardım alabilirsiniz. Özellikle bu konuda uzmanlık kazanan deneyimli ruh sağlığı uzmanları bulunmaktadır.

Psikolojik Destek ve Terapi Seçenekleri

1992’de Birleşmiş Milletler hazırladığı bir raporda, stresi bir hastalık olarak vurgularken; Dünya Sağlık Örgütü ise dünya üzerinde stresin giderek bir salgın hastalık haline geldiğini söylemiştir. Bu bize durumun ciddiyetini gösterdiği gibi bir şey daha gösteriyor; hayatımızda yaşadığımız stres konusunda yalnız değiliz. Bizim gibi hatta bizimle aynı stres kaynaklarına sahip olan birçok kişi var. Streslenmek ve durumla baş edememek bizi kötü ya da beceriksiz de yapmamaktadır. Hatta bu durumun farkında olup çözmeye çalışmak bir gelişimin eşiğinde olduğunuzun habercisidir. Artık iş hayatında stres yönetimi gibi kavramlar giderek önem kazanmakta ve iş yerlerine özel çeşitli seminerler bile verilmektedir. Bu konuya dair alanında uzman bir ruh sağlığı uzmanıyla tanışmak ve aradığınız desteği bulmak da hiç zor değildir.

Günlük Yaşamda Stres Yönetimi

Stres hayatın her alanında karşımıza çıkabilmektedir. Özellikle iş ortamında stres en çok duyulan alanlardan biridir. Gününün çoğunu iş ortamında geçiren insanlarla ilgili stres üzerine çok fazla araştırma yapılmış olup, stres faktörleri ve strese bağlı hastalıklar anlatılmıştır. İş yerinde stres yönetimi ayrıca bir araştırma alanı olmuştur. Stresle başa çıkmak adına bireysel yöntemler de ortaya çıkmıştır. Sosyal faaliyetler, zaman yönetimi, nefes egzersizleri, spor, yaşam koşullarını zenginleştirme gibi yollar ortaya konmuştur.

Stres Yönetimi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Stres Yönetimi İçin En Etkili Teknikler Nelerdir?

Stresten kaçmak ve stressiz bir hayat pek mümkün değildir. Bu yüzden stresle yaşamayı öğrenmek ve onu yönetebilmek bizim kontrol edebileceğimiz alandır. Uzmanlar da çeşitli araştırmalar ve deneyimler sonucu stres yönetimi teknikleri geliştirmeye çalışılmışlardır. En çok kullanılan teknikler; egzersiz rutini, sosyal destek ağı oluşturma, yoga ve meditasyon gibi rahatlatıcı uygulamalar yapma, planlama, hobiler oluşturma üzerinde yoğunlaşmıştır. Elbette bu tekniklerden hangisinin kimde en çok işe yarayacağı bireyin bilebileceği bir durumdur. Kendini tanıyan birey, ona iyi gelecek tekniği/teknikleri ve bu tekniği hayatına nasıl entegre edeceğini bilebilir.

Kronik Stresle Nasıl Başa Çıkılır?

Kronik stresle başa çıkarken de diğer tüm stres yönetimiyle ilgili alanlarda anlatılanlar yapılabilir. Ancak kronikleşmiş bir stres için durum daha da uzamadan bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak daha iyi bir seçenek olabilir.

Stres Yönetimi İçin Kişisel Bir Plan Nasıl Oluşturulur?

Stres yönetimi nasıl yapılır şeklindeki sorulara genelde verilen cevap öncelikle kişinin kendini tanıması ve kendini anlaması şeklindedir. Kendini tanıyan bireyler, kendilerinde strese sebep olan durumları ve bu durumlarla nasıl baş edebileceklerini de bilirler. Stres yönetiminde kişisel bir plan oluştururken göz önünde bulundurmak isteyebileceğiniz bazı noktalar vardır:

• Önceliklerin Belirlenmesi: Bireyin hayatındaki öncelikleri belirlemesi ve hayatını buna göre planlaması işlerini biraz daha kolaylaştıracaktır. Bundan sonraki zamanlarında geleceğe dair sürekli endişeli düşüncelerle kendinde stres yaratmak yerine kafasında belirli bir planla hareket etmek daha iyi hissettirebilir.
• Stresli Anlarla Yüzleşme: Birey, hayatında stres oluşturan etmenlerden kaçtıkça durum daha da kötüleşebilir. Kaçmak yerine bu sorunlara odaklanmak yani yüzleşmek ve çözüm için yollar aramak daha işlevsel hayat becerileri kazanmamızı sağlayabilir.
• Beklentilerin Değerlendirilmesi: Birçok insan hayatı beklentilerle yaşar. Ancak burada önemli olan beklentilerimizin gerçekçi olup olmadığıdır. Gerçekçi olmayan beklentiler kişinin kendisini daha çok strese sokmasına sebep olmaktadır.
• Zaman Yönetimi: Zaman planlaması yapmak kişinin işlerin ne zaman yapılacağına dair stres yaşamasını engelleyip hem stresi azaltabilir hem de verimliliğini arttırabilir. Zaman yönetimine dair kitaplar okuma, videolar izleme, seminerlere katılma bu konuya dair bilgilenmenizi sağlayabilir.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Stres zamanlarında insanlar daha sağlıksız seçeneklere kendilerini verebilmektedir. Bunun sonucunda suçluluk vb. duygular doğmaktadır. Böyle zamanlarda kendine daha kötü hissettirecek seçimler yapmak yerine daha iyi seçimler yapmak, bireye daha iyi hissettirerek bu sürece destek sağlayabilir.
• Değişimi Kabullenme: Hayat değişkendir. Bireyin bunun farkında olması, hayatın bu değişimlerine ayak uydurmayı ve değişim dolayısıyla stres yaşamalarını engelleyebilir.
• Rahatlama Yolları: Tatiller, molalar için hoşlandığınız hobi ve etkinlikleri planlanabilir. Meditasyon teknikleri öğrenmek de bu süreçte çok işe yarayabilmektedir. Stresli hissettiğiniz zamanlarda uygulayabileceğiniz kısa nefes teknikleri size yardımcı olabilir.
• Destek Ağı: Aileniz, arkadaşlarınız ya da sosyal gruplar stresli dönemlerde aradığınız desteği sağlayabilir. Onlarla vakit geçirmek, konuşmak ve duyguları paylaşmak size daha iyi hissettirebilir.