Klostrofobi günümüzde sıklıkla karşılaşılan ve kapalı, basık alanlarda kalma korkusu olarak kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Kapalı alan korkusu olarak da adlandırılan klostrofobi kişinin kapalı ortamlarda kendini tehlike ve tehdit altında hissetmesine sebep olur. Şiddeti değişmekle beraber yapılan çalışmalara göre toplumda %7 ile %10’u arasında görülür. Son dönemlerde ülkemizde yaşanan afetler ile oranda artış olmuştur. Şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterir.
Klostrofobi Nedir?
Klostrofobi kişinin kaçma olasılığı olmayan kısıtlı yerlerde yaşadığı yoğun korku ve kaygı olarak tanımlanabilir ve durumsal bir fobidir. Klostrofobisi olan kişiler kapalı alanlara girmekten kaçınırlar. Çünkü kapalı alanlarda kişi boğulacakmış hissi yaşar ve nefes alamamaktan korkar. Bu korkular kişinin kapalı alanlardan kaçınmasına sebep olur ve hayatını oldukça kısıtlar.
Klostrofobi Belirtileri Nelerdir?
Klostrofobi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir. En temel belirtisi kişinin kapalı bir alanda boğulma hissi yaşamasıdır. Kişi kapalı alanlarda nefes darlığı çeker, titreme ve bedeninin bazı bölgelerinde uyuşma hissedebilir. Yoğun olduğu durumlarda kapalı alanlarda kalan kişi ağlama nöbeti dahi geçirebilir. Alanın her zaman dar olması gerekmez büyük ve kapalı alanlarda da kendini gösterebilir. Örneğin sinema salonları ve uçaklarda da bu kaygı yaşanabilir.
Klostrofobi Atakları Nasıl Olur?
Klostrofobi atakları kendini panik atak şeklinde gösterir. Kapalı ve dar alanlara maruz kalındığında atak geçilir. Ataklar boğulma hissiyatı, titreme, terleme, taşikardi, aşırı kasılma, gerginlik, korku, ağlama krizine girme gibi çeşitli şekillerde yaşanır.
Klostrofobi Neden Olur?
Klostrofobi tek bir neden bağlı olarak ortaya çıkmayabilir. Kapalı alan fobisi; geçmiş yaşantılar, travmatik deneyimler, anne ya da babada böyle bir kaygı bozukluğu yaşanması ve çocuğa bu korkuyu geçirmesi ile ortaya çıkabilir. Örneğin kişi daha önce asansörde kalmış olabilir, uçakla aşırı türbülans yaşamış olabilir. Kapalı alanda mahsur kalmamış fakat çaresizlik, tehdit algısı, güvende olmama düşüncesi yaratan bir travmatik olay yaşamış kişilerde de dar alan korkusu gelişebilir. Anne ya da baba kapalı alanlardan çekiniyorsa çocuk da bu tarzdaki alanlardan korkmaya başlar ve bu bozukluğu geliştirebilir.
Travma
Kişinin geçmişte yaşadığı travmatik olaylar nedeniyle kapalı alan korkusu yaşaması mümkündür. Örneğin deprem nedeniyle yaşanan dar alan fobisi şu anda ülkemizde çoğu kişide görünür. Bununla beraber daha önce kapalı bir alanda mahsur kalmış, bu sebeple yoğun korku ve çaresizlik yaşamış kişiler de bu fobiyi geliştirebilir.
Genetik
Anne babanın bu kaygı bozukluğunu yaşaması çocuk üzerinde de etkili olacaktır. Dolayısıyla klostrofobi genlerden çok bilinçaltında çocukluk döneminden gelen kapalı alanların kötü olduğu inancı ile ortaya çıkar.
Klostrofobi Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis için fiziksel test ve laboratuvar testleri mevcut değildir. Bu nedenle doktor teşhisi soru ve cevaplar ile koyar. Bu sorular kişiye ve kişinin geçmişine yöneliktir. Örneğin uzman hekim;
- Uçağa binebiliyor musun?
- Kalabalık ve kapalı ortamlara girmeden önce çıkış kapılarını belirliyor ve kapıya yakın oturmaya çalışıyor musun?
- Kapıların kapalı olduğu ortamlarda kendini gergin hissediyor musun?
- Bir yerde asansör olsa dahi merdiven kullanmayı tercih ediyor musun?
Şeklinde sorular sorabilir. Hastanın cevapları neticesinde klostrofobi teşhisi konur.
Klostrofobi Nasıl Tedavi Edilir?
Dar alanda kalma korkusu kendisine neden olan düşünceler üzerinde çalışılarak tedavi edilir. Kişinin kapalı alana girdiği zaman kendisine bir şey olacağı, boğulacağı ve nefessiz kalacağı korkuları ile çalışıldığı zaman kaygı ve endişesini daha iyi yönetebilir. Dolayısıyla klostrofobi tedavisi sürecinde öncelikle bu düşünceler üzerine çalışılır ve duygunun yoğunluğu azaltılmaya çalışılır. Kişinin kaygıları ile başa çıkma yöntemleri üzerine konuşulur. Kaygı ve korkuları ile mücadele etme yöntemleri öğretilir. Kapalı alanlarda kalınması halinde uygulayabileceği nefes egzersizleri ile kişi kaçındığı ortama hazırlanır. Bilişsel davranışçı terapi, maruziyet terapisi, ilaç tedavisi ve sanal gerçeklik tedavi yöntemleridir.
Psikoterapi
En sık kullanılan psikoterapi yöntemlerinden birisi bilişsel davranışçı terapidir. Bilişsel davranışçı terapi, kapalı yer tedavisi sürecinde en sık kullanılan yöntemlerden birisidir. Tedavi yönteminde öncelikle kişinin korkusuna sebep olan düşünceler açığa çıkartılır. Sonraki aşamada ise korkunun temelindeki düşünceler hasta ile beraber ile alınır ve düzeltilmesi hedeflenir. Bilişsel değişiklikler maruziyet tekniği gibi uygulamalarla pekiştirilir ve kişinin düşüncelerinin, kapalı alanda kaldığı andaki davranışlarının değiştirilmesi sağlanır.
İlaç Tedavisi
İlaç tedavisi psikoterapi tekniklerinin yanında kullanılabilecek tedavi yöntemlerinden birisidir. Klostrofobi ilacı psikiyatrist takibinde kullanılmalıdır. Belirli bir döneme özgü kullanılan ilaçlarla kişinin kapalı alanda kalma durumunda sakin kalması sağlanır ve duruma alıştırılır.
Klostrofobi ile Başa Çıkma Yöntemleri Nelerdir?
Günlük yaşamı oldukça etkileyen dar alan fobisi ile başa çıkma yöntemlerinden en önemlisi nefes egzersizleridir. Nefes egzersizleri sayesinde hasta dar alanda kaldığı anda yaşadığı panik ve stresini azaltarak durumu normalleştirebilir. Hasta 3-3-6 yöntemi ile nefes egzersizi yapabilir. Bu yöntemde nefes 3 saniyede alınır, 3 saniye hava içeride tutulur ve 6 saniyede verilir. Başa çıkma yöntemlerinden birisi de sayı sayma egzersizidir. Bu egzersizde önce 1’den 7’ye kadar sonrasından 7’den geriye doğru sayarak odağınızı farklı yöne kaydırabilirsiniz. Aynı şekilde ortamdaki herhangi bir nesneye odaklanıp onun detaylarını incelemek de panik anında sizi rahatlatacaktır.
Klostrofobinin Günlük Hayat Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Dar alan korkusu kişinin hayatını hem duygusal yönden hem de sosyal yönden etkileyebilir. Kişi duygusal olarak tedirgin, gergin ve huzursuz hisseder. Herhangi bir yere gitme düşüncesi dahi kişiyi kaygılandırmaya yetebilir. Sosyal yönden de oldukça kısıtlayıcıdır. Çünkü kişi gideceği yerleri seçmek ister. Çabuk çıkabileceği, geniş alanlarda bulunmak ister. Asansöre binmekten kaçınıyorsa çok yüksek katlı yerlerde bile merdivenlerden çıkmak zorunda kalır. Uçak korkusu olanlar uzun yolculuklara çıkmak istemez. Dolayısıyla kapalı yer fobisi kişinin yaşamını çok daraltır.
Klostrofobiye Ne iyi Gelir?
Atak öncesinde korku ile yüzleşme, atak anını kontrol edebilmeyi öğrenmek iyi gelecektir. Bu nedenle sanal gerçeklik ile dar bir alanda kalarak duyguları kontrol edebilmeyi öğrenme kullanılan yöntemlerden birisidir. Atak sırasında odağı başka bir alana kaydırmak kişiye iyi gelecektir. Bu noktada sayı sayma, nefes ve odaklanma egzersizleri hakkında bilgi edinip öncesinde deneyerek atak anını kontrol edebilirsiniz.
Klostrofobi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Klostrofobi kalıcı bir durum mudur?
Travmaya bağlı olarak görülen klostrofobi kalıcı bir durum değildir. Bir uzman ile görüşülerek, korkunun üstesine giderek aşılabilir.
Klostrofobi nasıl aşılır?
Her kaygı bozukluğu gibi klostrofobiyi aşmak için de korkunun üstüne gitmek gerekir. Sebeplerine hakim olmadığınız bir rahatsızlığı aşabilmeniz mümkün değildir. Bu durumu aşmak için öncelikle kaygınızın sebeplerini öğrenmeli, korkularınızla yüzleşmelisiniz.
Klostrofobi için hangi doktora gidilir?
Dar alan korkusu için öncelikle bir psikolog ile görüşülmesi gerekir. Psikolog gerekli gördüğü hallerde sizi bir psikiyatriste yönlendirebilir.
Klostrofobi genetik midir?
Dar alan korkusunun genlerle aktarıldığını söylemek doğru olmaz fakat anne baba etkisi ile ortaya çıkabilir. Bebeklik ve çocukluk döneminde anne babanın dar ve kapalı alanlardan kaçındığını ve böyle ortamlara maruz kaldığında kötü etkilendiğini görmek bilinçaltında bu durumun anormal olduğuna dair bir anlayış ortaya çıkarır. İlerleyen dönemlerde de kendini klostrofobi olarak gösterir.
