İrritabl bağırsak sendromu (Huzursuz Bağırsak Sendromu), rahatsız edici ve/veya ağrılı karın semptomlarına neden olan bir durumdur. Kabızlık, ishal, gaz ve şişkinlik yaygın semptomlar arasında yer alır. İrritabl bağırsak sendromu sindirim yoluna zarar vermez ve kolon kanseri riskini artırmaz ancak semptomları sebebiyle kişinin günlük yaşamını direkt olarak etkiler. Semptomları, beslenme ve yaşam tarzında yapılan değişiklikler yardımıyla kontrol altında tutmak mümkündür.
İrritabl Bağırsak Sendromu Belirtileri
İrritabl bağırsak sendromu olan kişilerde görünen en yaygın belirtiler karın ağrısı ve kramptır. Ek olarak; sık sık ishal veya kabızlık durumu görülebilir. İrritabl bağırsak sendromu belirtileri kısaca şu şekilde ele alınabilir:
- Karın ağrısı veya kramp, genellikle dışkılama isteği ile ilişkilidir.
- Gaz ve şişkinlik.
- İshal, kabızlık veya ikisi arasında değişen durumlar.
- Dışkıda mukus
Sendromlar düzenli şekilde görülmeyebilir, bazı dönemlerde yoğun bazı dönemler ise seyrek şekilde gözlemlenebilir. Bu belirtiler belli aralıklarla gözlemleniyorsa profesyonel destek almak, tedavi sürecini planlamak için oldukça önemlidir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Nedenleri
İrritabl bağırsak sendromu sebepleri tam olarak bilinmemekle birlikte, nörogastrointestinal bozukluk kategorisinde yer aldığı bilinmektedir. Bağırsak ve beyin arasındaki koordinasyon ile ilişkilendirilen bu rahatsızlığı tetikleyen gıdalardan kaçınmak tedavi sürecinin en önemli adımıdır. Stres de rahatsızlığı tetikleyen faktörler arasında yer aldığı için kişinin beslenme düzeni ile birlikte yaşam tarzını da değiştirmesi oldukça önemlidir. Bu rahatsızlık için potansiyel nedenler şu şekilde sıralanabilir:
- Bağırsak bakterileri: Araştırmalar, irritabl bağırsak sendromu yaşayanların bağırsak bakteri türleri ve miktarlarının farklı olduğunu göstermiştir.
- Gıda intoleransı: Belirli gıdalara karşı hassasiyet, gıda intoleransı veya alerjiler bu rahatsızlığın oluşmasına sebep olabilir. Kişiden kişiye değişkenlik gösterse de yaygın olarak bilinen tetikleyici gıdalar arasında gluten içeren ürünler ve süt ürünleri bulunur.
- Çocukluk dönemi stresi: Araştırmalar, irritabl bağırsak sendromunun çocukluk döneminde ciddi stresler yaşayan insanlarda daha yaygın olduğunu göstermiştir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Risk Faktörleri
İrritabl Bağırsak Sendromu için risk faktörü oluşturabilecek koşullar şu şekilde sıralanabilir:
- Gıda intoleransı (Belirli gıdalara hassasiyet-sindirim sorunu)
- Sindirim sistemi enfeksiyonu
- Anksiyete ve depresyon
- Fiziksel, duygusal ve cinsel travmalar
Bu rahatsızlığa sahip kişilerde görülebilen bazı kronik hastalıklar bulunur. Direkt bir bağlantısı olmasa da İrritabl Bağırsak Sendromu için risk oluşturabilecek kronik rahatsızlıklar şunlardır:
- Fibromiyalji
- Kronik yorgunluk sendromu
- Kronik pelvik ağrı
İrritabl Bağırsak Sendromu Teşhisi Nasıl Konur?
İrritabl bağırsak sendromu teşhisi için semptomların farkında olmak ve ne sıklıkla yaşandığını takip etmek oldukça önemlidir. Kişinin semptomlarını gözlemliyor olması, teşhisin ilk aşaması için yol gösterici olacaktır. Tanıyı koymak için benzer semptomlar gösteren rahatsızlıkların elenmesi de önemlidir. Tanı sürecinde endoskopi, abdominal BT, kolonoskopi, laktoz intolerans testi ve gaita inceleme istenebilir.
İrritabl Bağırsak Sendromu Türleri
İrritabl bağırsak sendromunda semptomların yoğunlaştığı günlerde dışkının görünüşüne göre rahatsızlığı kategorize etmek mümkündür.
- IBS ile kabızlık (IBS-C): Dışkı çoğu zaman sert ve topaklı şekildedir.
- IBS ile ishal (IBS-D): Dışkı genellikle sulu ve yumuşak olur.
- Karışık bağırsak alışkanlıkları ile IBS (IBS-M): Bu durumda aynı gün içinde sert ya da topaklı ve sulu yumuşak dışkılama görülür.
Tedavinin doğru şekilde planlanması ve verimli olması adına sendromun türünün belirlenmesi oldukça önemlidir.
İrritabl Bağırsak Sendromu ve Beslenme İlişkisi
Yapılan araştırmalar, irritabl bağırsak sendromu ve beslenmenin direkt olarak ilişkili olduğunu göstermektedir. Hastalığın teşhisi sonrasında yapılacak en büyük değişiklik beslenme rutinidir. İrritabl bağırsak sendromu diyeti (FOD-MAP) kişiden kişiye değişiklik gösterse de temel amaç semptomları tetikleyen gıdaları tespit etektir. Semptomları tetikleyen/artıran gıdaları bulmak ve beslenme rutininden çıkarmak veya tüketimi sınırlandırmak çok önemlidir. Aynı şekilde, sindirim sistemi için faydalı olabilecek gıdaların eklenmesi ve su tüketimi de belirleyici olacaktır. Beslenme rutini için önemli noktalar şu şekilde ele alınabilir:
- Lif tüketimini artırmak
- Süt ve süt ürünlerini tüketimini azaltmak/kısıtlamak
- Gaz yapan gıdaların tüketimini azaltmak/sınırlandırmak
- Glüten içeren ürünlerini tüketimini azaltmak/kısıtlamak
- Alkol ve kafein tüketimini azaltmak/kısıtlamak
- Gazlı içeceklerden kaçınmak
- Bol miktarda (Günde minimum 2 LT) su içmek
Beslenme rutinine ilişkin günlük tutmak kişinin kendisine iyi ve kötü gelen şeyleri takip etmesi için önerilen yöntemlerden biridir.
İrritabl Bağırsak Sendromu ve Beslenme Tedavisi
İBS tedavisinde ilaç tedavisi öncesi kişilere ortalama 6 hafta kadar özel bir eliminasyon diyeti (FOD- MAP) uygulanmaktadır. FOD-MAP diyeti içerisinde bulunan yasaklı besinler önce diyetten tamamen elimine edilir. Daha sonra taker taker diyete eklenir. Böylece semptomların artışına sebep olan besinler bulunur. Bu besinler kişinin hayatından çıkarılır. Hemen hemen tüm besin gruplarından olan yasaklar listesi içeren FOD-MAP diyeti yalnızca diyetisyen kontrolünde uygulanmalıdır.
İrritabl Bağırsak Sendromu ve Gluten Hassasiyeti
Glütenin irritabl bağırsak sendromu semptomlarını artırabilecek bir unsur olduğu bilinir. Bu ve benzer tipte bir rahatsızlığa sahip kişilerin birçoğu, glüten tükettiklerinde kramp, şişkinlik, gaz, karın ağrısı, ishal gibi belirtilerin arttığını belirtmiştir. Glüten içeren ve beslenme planında kısıtlanması gereken ürünler şu şekilde sıralanabilir:
- Ekmek ve ekmek ürünleri
- Makarna, bulgur, kuskus
- Unlu mamuller
- Hamur işleri
- Bisküvi, kek, kraker gibi paketli ürünler
- Alkollü içeceklerin bazıları
İrritabl Bağırsak Sendromu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
İrritabl Bağırsak Sendromu Nedir?
Halk arasında huzursuz bağırsak sendromu şeklinde de adlandırılan bu rahatsızlık, sindirim sistemini etkileyen bir grup semptomdur. Kişinin günlük yaşantısını direkt olarak etkileyen karın ağrısı-kramp, gaz gibi semptomlarla ortaya çıkan bu rahatsızlık oldukça yaygın bir gastrointestinal hastalıktır.
İrritabl bağırsak sendromu tedavisi nedir?
İrritabl bağırsak sendromu tedavi planı, diyet tedavisi ve gerekli olursa ilaç tedavi ile semptomları kontrol altında tutmayı hedefler. Bu sebeple kişinin beslenme rutininin yanı sıra yaşam tarzında değişiklikler yapması önemlidir. Düzenli egzersiz yapmak, bol su tüketmek, yeterli düzeyde uyku almak, yoga-meditasyon gibi rahatlatıcı pratiklere yönelmek oldukça önemlidir.
İrritabl bağırsak sendromu neden olur?
Kesin sebepleri tam olarak bilinmese de; gıda intoleranslarının, bağırsak bakterilerinin, çocukluk dönemi travmalarının ve anksiyete-depresyon gibi rahatsızların, irritabl bağırsak sendromuna neden olabileceği düşünülmektedir.
İrritabl bağırsak sendromu nasıl geçer?
Tedavi kapsamında; beslenme rutininde değişiklikler, fiziksel aktivitenin artırılması, uyku ve yeme düzeninin planlaması gibi hususlara odaklanılır. Kişinin bir rutin oluşturması ve buna sadık kalması, tedavinin verimliliği için oldukça belirleyici rol oynar. Bu planlamaların yeterli olmaması halinde bağırsak hareketlerini düzenlemeye yardımcı olan ilaçlarla (ishal ve kabız önleyici ilaçlarla) tedavi desteklenebilir.
İrritabl bağırsak sendromunda doktora ne zaman gidilmelidir?
Rahatsızlığın kronik hale gelmesi, kilo kaybı, demir eksikliği, ishal sebebiyle dehidrasyon gibi farklı sorunlara sebebiyet verebilir. Semptomlar ilk fark edildiğinde direkt olarak uzman bir doktora başvurmak gerekir.
