Histamin intoleransı diyeti, alerjik reaksiyonlarının kan düzeyinde etkinliğini belirten histamin salgısının vücutta azaltılmasını hedefler. Bu nedenle, bu salgıyı yüksek oranda ihtiva eden ya da sentezlenmesine aracılık yapan gıdaların kısıtlanmasını ifade eder. Bu gıda listesi arasında alkol, konserve ürünler, kırmızı meyveler, olgunlaşmış peynir, fermente edilen gıdalar, bazı süt ürünleri ve bazı sebzeler vardır. Bu besin gruplarının sofralarda tamamen kesilerek yerine taze et, balık, yumurta, tavuk, meyveleri tam tahıllar, bazı taze sebzeler eklenerek risk azaltılabilir. Günlük olarak tüketilecek gıdaların listesinin uzman bir diyetisyen kontrolünde yapılması oldukça önemlidir.
Histamin İntoleransı Diyeti Nedir?
Histamin salgısı başlıca sindirim, bağışıklık ve sinir sisteminde aktivite gösterir. Ayrıca, haberci görev sağlayarak zararlı maddelere karşı bağışıklık sistemini uyararak vücudu koruyucu bir rol üstlenir. Vücutta da üretilebilen bu özel salgı özellikle alerjik reaksiyonlar varlığında miktarı oldukça artar. Eğer, bu süreçte salgı vücuttan parçalanarak atılamazsa bu maddeyi parçalayan enzimler vücutta birikmeye başlar. Bir süre sonra enzime karşı vücudun duyarlılığı azalarak enzimin sentezlenmeme problemi gözlemlenir, histamin intoleransı ne demek sorusu bu şekilde açıklanabilir. Bununla birlikte, histamin intoleransı nedir sorusu pratikte histaminin kanda birikmesiyle oluşur şeklinde yanıtlanabilir. Histamin intoleransı diyeti yapılarak bu süreç normale çevrilebilir. Bu sayede, bireylerde tetiklenen reflü, kalp damar problemleri, adet düzensizliği, uyku sorunları ve karın ağrısı gibi semptomlar histamin intoleransı diyeti ile minimize edilebilir. Histamin intoleransı diyetinin amacı tüketilen besinlerden histamin içeren ya da salgısını arttıracak gruplardan uzak kalmayı kapsar.
Histamin İntoleransının Belirtileri ve Teşhisi
Yüksek oranda alerjiye neden olan histaminin kanda birikmesi belirtileriyle ortaya çıkarır. Bu problemin belirtileri vermesi gıda alerjisi gibi anlık olmaz, belirli bir zaman sonrasında kendini gösterir. Bu bilgiler doğrultusunda, histamin intoleransı belirtileri genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Alerjik reaksiyonlarda görüldüğü gibi hapşırık, burun akıntısı ve astım benzeri semptomlar gözlemlenebilir.
- Baş ağrısı, uyku problemi, kaygı bozukluğu, anksiyete gibi sinir sistemini etkileyen semptomlar görülebilir.
- Cilt üzerinde ürtiker, kızarıklıklar, kaşıntı, tahriş olması, cilt katmanlarında ödemler bazı önemli semptomlar arasındadır.
- Nabız yükselmesi, kalp atışında hızlanma, tansiyon düşmesi gibi kardiyovasküler sistemde görülen semptomlar hayati fonksiyonları olumsuz etkiler.
- Üst ve alt gastrointestinal sorunlar arasında yer alan mide ekşimesi, gaz, mide ağrısı, hazımsızlık, şişkinlik, ishal gibi durumlarda yaşanabilir.
Histamin intoleransı diyeti uygulanmadan önce belirtileri görüldüğünde teşhis için bir sağlık kuruluşuna başvurup uzman doktor kontrolünde testlerin yapılması gerekmektedir. Bu noktada, histamin intoleransı testi kısaca aşağıdaki şekilde listelenebilir:
- Kan testi: Histaminin kendisi ve onu parçalayan enzim olan DAO düzeyleri kanda ölçülür. Eğer, Histamin/DAO oranı gereğinden fazla çıkarsa bu salgının kanda biriktiği sonucu çıkar ve tanı koyulabilir.
- DAO enzimi odaklı yapılan diyet: Mevcut salgı açısından fakir besinleri içeren bir diyet programı yapılır. Bu süre boyunca DAO enzimi vücuda verilir, belirtilerde bir iyileşme olursa enzim eksikliğinden kaynaklı sonucuna varılabilir.
- Alerjen özelliği arttıran gıdaları diyetten çıkarma ve sonrasında tek tek ekleme yönteminden yararlanılabilir. Normal günlük beslenme sırasında alerjiyi tetikleyen bu salgı maddesine 1 ay süre ile ara verilir. Sonrasında besin türleri, birer birer öğünlere eklenir.
Histamin İntoleransının Nedenleri ve Risk Faktörleri
Histamin intoleransı diyeti yapılmadan önce nedenleri tam anlamıyla tespit edilmesi gereklidir. Bu süreçte, vücudun alerjiye neden olan salgıyı kontrolsüz salınımı ya da salgıyı parçalayan enzimin yetersizliği dikkat çeker. Bu durumu tetikleyen yiyeceklerin tüketilmesi, ailenin genetik faktörleri başlıca etmenler arasındadır. Genel olarak rahatsızlığın nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Genetik faktörler: DAO enzim aktivitesinde değişikliğe neden olabilecek DNA dizilişleri ya da mutasyonları ebeveynden çocuklara doğuştan aktarılabilir. Eğer, DAO geni (literatürde AOC1 veya ABP1 geni olarak adlandırılır) spesifik olarak tek nükleotid polimorfilizmleri bulunuyorsa intolerans gelişme olasılığı artar.
- DAO enzimini bloke eden durumlar: Bazı hastalıklar sırasında kullanılan ilaçlar enzim aktivitesini ya da üretimini engelleyebilir. Bağırsak sağlığında problemi olan kişilerde özellikle geçirgen bağırsak sendromu varsa ya da bağırsak enfeksiyonu söz konusu ise hastalık tetiklenebilir. Bunun yanında, zararlı bakterilerin çoğalması süreci tehlikeye atabilir.
- Sindirim sistemi hastalıkları: Gastrointestinal sisteme bağlı organların stres, enfeksiyon ve dysbiosis gibi sebeplerden dolayı etkilenebilir. Kötüleşen ince ve kalın bağırsak sağlığı crohn hastalığından kaynaklanabilir, bu durumda alerjik semptomların başlangıcı olan salgıyı arttırabilir ya da sentezlenmesine karşı direnç geliştirebilir.
Histamin İçeriği Yüksek Gıdalar Hangileridir?
Histamin intoleransı diyetinde katkı ve dolgu maddeli ürünlerin tüketilmemesi önemlidir. Bu doğrultuda, kakao, salam, sucuk, pastırma gibi işlenmiş etler, konserveler (turşu ve kombucha vb.), sirke, kuru meyveler, asidik meyve suları gibi paketli gıdalardan uzak durulması önerilir. Bununla birlikte, histamin intoleransı diyeti sırasında alınmaması gereken besinler aşağıdaki şekilde listelenebilir:
- Avokado, domates ve patlıcan
- Balık türlerinden sardalya, uskumru ve ton balığı
- Eskitilmiş peynirler (parmesan, tulum, eski kaşar vb.) ve fermente gıdalar (yoğurt, turşu vb.)
- Kaju, yer fıstığı, fındık
- Mercimek, nohut gibi bazı baklagiller
- Ispanak ve Brüksel lahana
- Maya içeren yiyecek türleri
- Karanfil, kırmızı biber, tarçın
- kemik suyu
Diğer bir taraftan bazı gıda ve içecekler de histamin salgısını tetikleyebilir. Bu grupta, alkol, muz, ceviz, çikolata, kivi, ananas, kabuklu deniz ürünleri, çay ve enerji içecekleri yer alır.
Histamin İntoleransı İçin Sık Sorulan Sorular
Histamin İntoleransı Nasıl Test Edilir?
Pratik olarak doktor kontrolünde yapılan ve kesin sonuç veren testler kan tahlilinden geçer. Bazı enzim aktivitelerine ve kan değerlerinde salgı miktarına bakılarak kolaylıkla teşhis edilebilir. Bununla birlikte, kişinin diyet düzeni değiştirilerek alerjik belirtiler olup olmamasına göre karar verilebilir. Tüm bu süreci doktor kontrolünde yürütülerek bazı belirteçlerden faydalanarak öğün planı sayesinde nitel analizler yapılabilir.
Histamin İntoleransı Kalıcı mıdır?
Bu problemin temel kaynağı bulunarak altında yatan etmen çözülmeye çalışılır. Örneğin; kişinin ana problemi bağırsak florası ile ilgili ise histamin intoleransı için probiyotik gibi takviye edici ürünlerle vücut desteklenebilir. Çoğunlukla çocuklukta başlayan semptomlar kontrollü diyet uygulamaları ve bazı ilaç tedavileri ile desteklenerek atlatılabilir.
Histamin İntoleransı Genetik Midir?
Genetik faktörlerden kaynaklı problem ortaya çıkabilir. Genetik olarak gen ekspresyonunda yaşanan hatalı kodlar bazı enzimlerin üretimlerini engelleyebilir. Bu durum da ilgili salgı miktarının kan düzeyinde birikmesine sonrasında da hastalık olarak ortaya çıkmasına neden olabilir. Eğer rahatsızlık genetik olarak ortaya çıkmışsa histamin intoleransı tedavisinde amaç, semptomları azaltarak kişinin hayat kalitesini arttırmasını sağlamakla ilgilidir.
