Hiperaktivite bozukluğu, çocuklarda ve yetişkinlerde sıklıkla rastlanan bir rahatsızlıktır. Nörogelişimsel bir bozukluktur ve kişinin günlük hayatının olumsuz etkilenmesine neden olur. Çocuklarda aile ve sosyal ilişkisini olumsuz etkiler aynı zamanda ders ve sınavlarda da başarısının olumsuz etkilenmesine neden olur.
Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Hiperaktivite bozukluğu, tıbbi bir davranış bozukluğudur. Kişide davranış bozukluğu, düşünmeden konuşma ve hareket etme, aşırı hareket etme, yerinde duramama gibi belirtileri olan bir nörogelişimsel bir bozukluktur şeklinde bir ifade hiperaktivite bozukluğu nedir sorusuna yanıt olabilir. Okul çağında çok daha belirgin bir şekilde ortaya çıkabilir ve çocuğun okul ve sosyal hayatını, ilişkilerini birçok açısıdan olumsuz etkilenmesine neden olur.
Çocukluk döneminde, verilen ödev ve görevlerden çabuk sıkılma, oturduğu yerde uzun bir süre hareketsiz duramama, dikkatinin çabucak dağılması, eşyalarını kaybetme gibi birçok durumla karşılaşılabilir. Sınavlarda basit hatalar yapması, detayları gözden kaçırması ve unutkanlık yaşaması gibi durumlarda okul başarısını olumsuz etkiler. Bu nedenle, uzman bir doktor tarafından mutlaka rahatsızlık ilerlemeden erken teşhis konulmalı ve tedavi edilmelidir.
Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Hiperaktivite bozukluğu, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Genel olarak yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterse de 12 yaşından önce başlar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Dikkatin hızlı bir şekilde kaybolması,
- Detayların gözden kaçırılması,
- Dinleme konusunda zorluk çekilmesi,
- Bir işi bitirmeden başka bir işe başlanılması,
- İşlerin düzenli ve sıralı bir şekilde yapılamaması,
- Göz teması kuramamak,
- Fazla hareketli olmak,
- Hareket etmeden uzun süre kalamamak,
- Sessiz bir şekilde duramamak,
- Sabırsızlık,
- Gereksiz yere çok fazla konuşmak,
- El ve ayakları sürekli oynatmak,
- Dik oturmada zorlanmak.
Hiperaktivite bozukluğu belirtileri çoğunlukla kişiden kişiye farklılık gösterir. Kişinin belirtilenlerden birkaçını göstermesi durumunda en kısa süre içerisinde uzman bir doktor tarafından muayene edilmeli ve tedaviye başlanılmalıdır.
Hiperaktivite Bozukluğuna Neden Olur?
Hiperaktivite bozukluğu, birçok etkenden dolayı kişide ortaya çıkabilir. Genetik yatkınlık, beyin hasarı, kişinin günlük iş ve sosyal hayatında aşırı stres yaşaması, çevresel bazı faktörler, fiziksel koşullar gibi durumlar hiperaktivite bozukluğu neden olur sorusuna yanıt olabilir. Bununla beraber hamilelik döneminde annenin sigara, alkol ve uyuşturucu madde kullanması da bebekte rahatsızlığın görülmesine neden olabilir. Aynı zamanda, antidepresan gibi ilaç kullanımı da çocukta rahatsızlığın görülmesine neden olabilecek durumlar arasında yer alır.
Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Hiperaktivite bozukluğu, kişinin dikkatinin hızlı ve kolay bir şekilde dağılması, dikkatini toparlamakta zorluk çekmesi, aşırı hareketli olunması gibi belli başlı durumların görüldüğü nörogelişimsel bir bozukluktur. Kişinin okul, sosyal, aile ve sosyal ilişkilerin de sorun yaşamasına neden olur. Nörogelişimsel bir bozukluk olan bu rahatsızlığın teşhisinde psikiyatrik bir değerlendirme mutlaka yapılmalıdır. Psikiyatrik değerlendirme esnasında rahatsızlığın belirtilerini sorgulayan ölçekler kullanılır. Teşhis sonrası rahatsızlığın boyutuna ve derecesine göre kişiye uygun tedavi yöntemine başvurulur.
Hiperaktivite Bozukluğunun Tedavisi Nasıl Yapılır?
Hiperaktivite bozukluğu, uzman bir psikiyatrist tarafından muayene edildikten sonra klinik bulgular incelenir ve diğer psikolojik sorunların neden olup olmadığı araştırılır. Kişi üzerinde hiperaktivite bozukluğu testi uygulanır. Teşhis koyulduktan sonra kişi için uygun bir tedavi yöntemine başvurulur. Medikal ve medikal olmayan olarak her iki tedavi yöntemi de uygulanabilir. Medikal tedavi genellikle dikkat dağıtmayı engelleyen ve odaklanmayı sağlayan ilaçlar kullanılır.
Yetişkinlerde Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Hiperaktivite bozukluğu, yetişkinlerde de görülebilen bir bozukluktur. Yetişkinlerde tedavi yöntemi rahatsızlığın boyutuna göre farklılık gösterebilir. İleri derecede olan rahatsızlıklar için tedavi ve teşhis sonrası antidepresan ve sentetik uyarıcılar verilebilir. Doktorun belirlediği takvime göre kontrollere gidilmeli ve ilaçlar mutlaka düzenli kullanılmalıdır.
Uzman bir psikolog eşliğinde bilişsel – davranışçı terapi uygulamasına gidilebilir. Kişi üzerinde farkındalık yaratmak amaçlanır ve çeşitli görevler verilerek, kişinin alışkanlıkları yönetilebilir. Aile ve sosyal çevresi bilinçlendirilerek kişiye destek verilmesi sağlanır.
Çocuklarda Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Hiperaktivite bozukluğu, çocuklarda aile, okul ve uzman bir psikiyatrist arasında işbirliği sağlanarak tedavi edilir. Uygun bir tedavi için çocuğun yaşam alanı ve ailenin imkanları dikkate alınır. Rahatsızlığın boyutu ve derecesini doğru bir şekilde test edebilmek için bazı testler uygulanır. Yapılan test sonucu teşhis konulur ve doğru bir tedavi yöntemine başvurulur. Tedavi, çocuğun yaşına ve rahatsızlığın derecesine göre değişiklik gösterebilir. Hiperaktivite bozukluğu tedavisi, davranış terapi yöntemi ve ilaç tedavisi ile devam ettirilebilir. Ancak, ilaç tedavisine her çocuk için başvurulmayabilir. Bunun için doktorunuz en doğru tedavi yöntemine başvuracaktır. Tedavinin ilerleyen süreçlerinde belirtiler azalır ve çocuğun yaşam kalitesi artar.
Hiperaktivite Bozukluğu ve Okul Başarısı
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, çocuğun okul, sosyal ve aile ilişkilerini birçok yönden olumsuz etkiler. Okul hayatında derslerde dikkatinin çabuk dağılması, sınavlarda dikkat eksikliğinden kaynaklı basit hatalar yapılması ve yerinde duramamasından kaynaklı sıklıkla kaza geçirilmesi gibi durumlar çocuğun okuldaki başarısını hem olumsuz etkiler hem de yaşam kalitesini azaltır.
Okul başarısının olumsuz etkilenmesi ilerleyen dönemlerde de birçok yönden hayatının olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Bu nedenle her hastalıkta olduğu gibi erken teşhis ve tedavi oldukça önemlidir. Uzman bir psikiyatrist tarafından muayene edilir ve testler yapılır, yapılan test sonucu en doğru tedavi yöntemine başvurulur. Tedavide amaç rahatsızlığın iyileştirilmesi ve çocuğun yaşam kalitesini arttırmaktır.
Hiperaktivite Bozukluğu için Evde Uygulanabilecek Stratejiler Nelerdir?
Dikkat ve hiperaktivite bozukluğu, uzman bir psikolog tarafından belirtilen ve ebeveynler tarafından evde uygulanabilecek birkaç stratejik yöntemle iyileştirilebilir. Bu durum için öncelikle online psikolog desteği alabilirsiniz. Ayrıca evde uygulanabilecek farklı stratejiler şu şekilde sıralanabilir:
- Der çalışma programı oluşturulabilir ve 30 dakikalık süreler belirlenebilir,
- Çalışma ortamında dikkat dağıtacak nesneler bulundurmamak,
- Birlikte oyunlar oynanabilir ve oyun süresi uzun tutulabilir,
- Bir oyun bitmeden diğer oyuna geçilmesi engellenebilir,
- Derslerin aynı zamanda ve aynı yerde çalışılması sağlanabilir.
Hiperaktivite Bozukluğu İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Hiperaktivite tanısı nasıl konur?
Tanı için öncelikle belirtiler gözden geçirilmeli ve araştırılmalıdır. Ne zaman başladığı ve mevcut sorunların neler olduğu belirlenir. Aile ve okul ile işbirliği sağlanır. Muayene esnasında bazı testler yapılır ve test sonuçlarına göre hastalığın ne düzeyde olduğu belirlenir. Test sonucuna ve çocuğun genel durumuna göre en doğru tedavi yöntemine başvurulur.
Hiperaktivite bozukluğu nasıl anlaşılır?
Yerinde duramama, unutkanlık, eşyalarını kaybetme, sabırsızlık, dikkat dağınıklığı gibi belli başlı belirtilerin görüldüğü durumlarda mutlaka uzman bir doktor tarafından muayene edilmelidir. Bu belirtiler çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilir. Okul hayatındaki hareket ve davranışları için öğretmeninden bilgi alınabilir. Evdeki hareketleri ve davranışları aynı zamanda arkadaş ortamındaki durumu da gözlemlenebilir. Belirtilerden birkaçı gözlemlendiği taktirde bir psikiyatriden destek alınmalıdır.
