Dikkat eksikliği, toplumda birçok bireyin yaşadığı sürekli ya da geçici mental sorunlardandır. Nörolojik temelli bir gelişim bozukluğu olması nedeniyle konsantrasyon problemi, unutkanlık gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Rahatsızlık dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olarak da kişide görülebilir. Bu doğrultuda, beyin fonksiyonlarında değişimle beraber aşırı hareketlilikle hastalık ortaya çıkabilir. Bu sorunla mücadele edebilmek için öncelikle hastalığın teşhisi yapılır, sonrasında kişiye özel tedavi uygulanarak iyileşme süreci gözlemlenir.
Dikkat Eksikliği Nedir?
Dikkat eksikliği, mental bozuklukların tanımlanmasında kullanılan DSM-5 el kitabına göre bir sendromdur. Kısaca dikkat eksikliği nedir sorusuna ise çoğunlukla çocukluk çağından başlayan ve etkisini tüm yaşam sürecinde gösterebilen nöropsikolojik bir rahatsızlıktır cevabı verilebilir. Hiperaktivite ve dikkat eksikliği rahatsızlığının bir alt sınıfı olan problem, ağırlıkla genetik geçişli olması önemli bir detaydır. Bu problem, geçmişte hastalık sınıfına girmediği için ortaya çıkan belirtilerle antisosyal ve başarısı düşük kişileri işaret ettiği öne sürülmüştür. Günümüzde ise mental bir bozukluk olarak kabul edildiği için bilişsel aktiviteyi geliştirici ve davranışlarını yönlendirici tedavi şekilleri uygulanmaya çalışılır. Her yaş grubunda görülebilen rahatsızlık gündelik hayatı zorlayıcı bir etki yaratabilir. Okul çağından itibaren çocukların hayat kalitesini olumsuz etkileyen rahatsızlık, ebeveynlerin tıbbi yöntemlerle beraber alternatif yöntemlere de yönlendirmiştir.
Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Dikkat eksikliği belirtileri geniş çerçevede aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Kişi bir konuyu tamamlamakta zorluk çeker, ilgili konunun detaylarını baştan sonra takip edemeyebilir.
- Dikkatlerini üzerinde çalıştığı konu üzerine veremezler, odaklanmada güçlük çekerler.
- Öğrendikleri şeyleri hızlıca ve kolay unuturlar.
- Dağınıktır ve çoğu zaman eşyalarını kaybederler, eşyaları koydukları yeri hatırlamazlar.
- Normal ilişkilerin aksine sevgili, iş ve ev arkadaşı değiştirme konusunda çok hızlıdır.
- Kafa dağınıklığı yaşayan kişi konudan konuya atlayabilir, sık sık iş değiştirebilir.
- Odaklanmada güçlük çeken kişi zihinsel uğraş gerektiren işleri sonlandıramazlar.
- Randevuları unuturlar, yapılacak işleri erteleme, geciktirme ve yavaş yapma özellikleri baskındır.
- Düşünmeden hareket eden kişi iş hayatında performansı düşüktür.
- Önemsiz olan olaylarda ses ya da benzeri bir uyarıcıya şahit olduğunda yaptığı işi bırakma eğilimine geçerler.
- Karşılıklı konuşma halindeyken karşıdaki kişiyi dinlemiyormuş gibi hissettirler.
Ek olarak, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri arasında aşırı konuşkanlık ve hareketlilik, dürtüsellik, oturduğu yerde duramama hali, zamanlama sorunu, huzursuzluk hali vardır.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Dikkat eksikliği olan çocuğun özelliklerinin başında okulda dersleri dinlememe ve odaklanamama problemi vardır. Bu nedenle, çocukların okul başarısı da büyük oranda düşer. Çoçuklarda dikkat eksikliği belirtilerinden en çok konsantrasyon bozukluğu yaşama ve dikkatin çok hızlı dağılması da vardır. Bu sebeple, ders sırasında ya da günlük hayatta konuşmaları dinlememe, devamlı hayallere dalma, kendi dünyasına kapılarak çevreden izole olma görülebilir. Mental sorunlara hareketlilikte eşlik ettiğinde tırmanma, zıplama, anlamsız koşma gibi durumlar gözlemlenebilir. Ayrıca, sabırsızlık halinden oyunda sırayı beklememe, arkadaşlarının elinden oyuncakları alma, uygunsuz yerlerde konuşma, karşı tarafın sözünü kesme, gülme ve bağırma şeklinde eylemler gösterebilir. Tehlikeye de korkusuz şekilde atıldıkları dikkat çekici bir durumdur.
Yetişkinliklerde Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Yetişkinlerde dikkat eksikliği çocuklarda görülen benzer semptomları gösterir. Detaylara önem vermemesi, komutları yapamaması, organizasyonda sıkıntı yaşama yetişkin dikkat eksikliği belirtilerinden bazılarıdır. Aynı zamanda, bireyler çok konuşma eğilimi geçerek karşısındakini konuşturmazlar. Beklemeye tahammülü olmamasından dolayı işleri sıraya koymakta sıkıntı yaşarlar. Sürekli yeni işlere başlayan kişiler sonlanmasını beklemeden sıkılabilirler. Ayrıca, diyalog halindeyken karşı tarafın sözünü kesme eğilimine geçerek kaba bir tutum sergileyebilirler.
Dikkat Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği neden olur sorusunun kaynağı tam olarak bilinemediği için farklı cevaplar ortaya çıkabilir. Toplumun büyük bir kesimini etkileyen rahatsızlıkta birden fazla etken rol oynadığı ileri sürülür. Bu kapsamda, rahatsızlığın nedenleri aşağıdaki gibi listelenebilir:
- Sigara kullanımı: Hamile kişinin sigara içmesi ya da sigaralı ortamda bulunması rahatsızlığı tetikleyebilir.
- Alkol kullanımı: Hamile bireyin prenatal dönemde alkol alması gelişim geriliği başta olmak üzere bilişsel bozukluklar yapabilir.
- Narkotik madde alımı: Hamilelik sırasında anne adayının yasaklı madde kullanımı davranış problemleriyle birleşerek hastalığı çocukta tetikleyebilir.
- Kurşuna maruz kalma: Bazı yapılan çalışmalarda kurşuna maruz kalan bebekte hastalığın ortaya çıktığı görülmüştür.
- Pestisit ve tarım ilaçlarına maruz kalma: Fetal dönemde organofosfatlara ya da 3 yaş sonrası pestisitin vücuda girmesi hiperaktivite ile beraber hastalığın görülmesine neden olabilir.
- Hamile döneminde yaşanan diğer olumsuzluklar: Annenin psikolojik durumu, yaşı, diğer hastalıkları rahatsızlığın oluşmasında etkilidir. Özellikle, 20 yaş öncesi hamile kalma 3 kat daha riski arttırır. Ayrıca, hamilelik sırasında antidepresan kullanımı da negatif bir etki yaratabilir.
Tüm bu bilgilerle birlikte beyin hasarları, stres faktörü, genetik yatkınlık, çevresel durumlar ve sosyal yaşamda bozukluklar, ebeveyn tutumları, travmatik süreçler hastalığın ana nedenleri arasında yer alır.
Dikkat Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Dikkat eksikliği testi öncesinde çocuklarda davranışsal sorunlar bir uzman tarafından yakından takip edilir. Ailesinden alınan rapor üzerine ebeveynlerin boşanması, yakının ölümü ya da yer değişikliği durumu varsa dikkate alınır. Ayrıca, bireyde anskiyete, tiroid hastalıkları, epilepsi, depresyon, ağır metal birikimi ya da kurşun zehirlenmesi varsa hastalığın teşhisinde başka bir tablo oluşabilir. Genel olarak, kişide hastalığın en az 6 belirtisi varsa tanı koyulması hızlanabilir. Yetişkinlerde dikkat eksikliği testi için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
- Wender Utah Ölçme Skalası
- Erişkin Kendi Kendine Değerlendirme Skalası (ASRS)
- Conners Erişkin DEHB Ölçme Skalası (CAARS)
Çocuklarda hastalığın teşhisi için uygulanabilen skalalarda aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Swanson, Nolan and Pelham (SNAP) skalası
- Conners skalası
- DEHB Ölçme Skalası (ADHD-RS-V)
- Vanderbilt skalası
Bu skala testlerinin yanında Moxo testi en çok başvurulan yöntemdir. Total olarak 420 tepki ve 420 tepkisiz fiilini analiz edildiği testte dürtüsellik, hiperaktivite ve zamanlama problemine bakılabilir. Bu test, 13-65 yaş aralığındaki yetişkinlerde ve 6-12 yaş aralığındaki çocuklarda uygulanabilir.
Dikkat Eksikliği Tedavisi için Neler Yapılabilir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuğa nasıl davranmalı sorusu kısaca çocuğun eylemlerinin yaramazlık olmadığının bilincinde olunması ve terapinin gerekli olduğunun bilinmesi ile cevaplanabilir. Öncelikle bir psikiyatriye başvurarak hastalığın teşhisi koyulmalıdır. Tedavi adımında psikoeğitime başlanabilir, ebeveynlerin bilinçlendirilmesi ve evde yapılabilecek uygulamalar aktarılabilir. Dikkat eksikliği için evde neler yapılabilir sorusuna ise çocukla bir program yapma, fiziksel aktivite düzenleme, bulmaca çözme, sağlıklı beslenme, tek bir görev üzerinden ilerleme, sessiz ortamda çalışma yapılmasıyla cevaplanabilir. Bununla beraber, dikkat eksikliği nasıl giderilir sorusu profesyonel yaklaşımla psikoterapi ve ilaç tedavisine dayanır. Davranışçıl terapi başta olmak üzere dikkat eksikliği tedavisi kişiye göre değişse de online psikolog desteği alınabilir.
Sıkça Sorulan Sorular:
Dikkat eksikliği testi kaç yaşında yapılır?
Çocuklarda 6 yaş sonrasından test yapılabilir.
Dikkat eksikliği kaç yaşına kadar devam eder?
Hastalığın seyrinde belirli bir yaş aralığı yoktur, hastalık her yaşta görülebilir.
