Dengeli beslenme, vücutta yapım ve yıkım reaksiyonlarının devam edebilmesi için tüketilmesi gereken yiyecek ve içecekleri ifade eder. Ayrıca, vücudun fiziksel ve kimyasal aktivitelerini sürdürmesinde kalori yakımı kişiden kişiye değişiklik gösterse de tüketilen temel moleküllerin isimleri aynıdır. Bu kapsamda, bireyin makro molekülleri ve mikro molekülleri günlük olarak tüketmesi gereklidir. Tüm bu bilgiler ışığında, bebeklikten yaşlılığa kadar beslenme içerikleri değişse de ihtiyaçlar hep aynı kalır.
Dengeli Beslenme Neden Önemlidir?
Dengeli beslenme nedir ya da dengeli beslenme ne demektir soruları genel olarak ‘proteinlerin, karbonhidratların, yağların, minerallerin ve vitaminlerin günlük miktarlarda istenilen düzeyde alınmasını ifade eder’ şeklinde cevaplanabilir. Mineral ve vitaminler vücutta düzenleyici görevleri vardır. Böylece, koenzim ya da kofaktör olarak protein yapılı enzimlerin yapısına katılarak biyokimyasal reaksiyonları gerçekleştirmede kritiktir. Özellikle proteinler; işlevsel, onarıcı, yapısal ve düzenleyici özellikleri ile vücudun tüm yapım ve yıkım reaksiyonlarında öncüdür. Karbonhidratlar ise glukoz, fruktoz ve galaktoz gibi doğal şeker moleküllerinden oluşur. Enerji metabolizmasında rol oynayan karbonhidrat monomerleri canlılığın devamı için ATP ve besin döngüsünü sağlarlar. Yağlar ise vücudun iç organlarını koruyan, izolasyon sağlayan ve enerji veren önemli bir makro moleküldür. Tüm bu moleküller dengeli beslenme listesinde sebze, meyve, besleyici içecekler, hayvansal ve bitkisel gıdalarla alınabilir.
Yeterli ve dengeli beslenme büyüme ve gelişme açısından da oldukça önemlidir. Vücutta sinir ağıyla en çok enerji ihtiyacı olan beyin fonksiyonları, kan şekeri olarak bilinen glukoza gereksinim duyar. Aynı şekilde günlük kas ve eklem hareketliliği yerine getirilmesi için esansiyel ve esansiyel olmayan maddelerin vücuda alınması hayatın devamlılığı için gereklidir.
Dengeli Beslenme Nasıl Olmalı?
Yeterli ve dengeli beslenme nedir sorusu yaşa, metabolizmaya, cinsiyete, boy/kilo indeksine ve mevcut hastalıklara bağlıdır. Bununla birlikte, tüm makro moleküllerin dönüşümünde aktif rol oynayan suyun yeterli düzeyde vücuda alımı olmazsa olmazdır. Açlık ve tokluk mesajını belirli hormon ve salgılarla kontrol eden organizma, yiyecek ve içecekleri tükettikten sonra atıkları vücuttan uzaklaştırır. Gerektiğinden fazla alınan ürünler ise karaciğer ve kaslarda depolama eğilimine geçerek yağ, karbonhidrat ve protein miktarlarını arttırır. Bu nedenle; bireyin genetik, fiziksel ve çevresel durumları göz önüne alınarak gıda ritüelini kendine göre ayarlaması tavsiye edilir.
Düzenli ve Dengeli Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Dengeli ve düzenli beslenme nedir sorusu kişinin tüm besin gruplarından ölçülü, kalori kontrollü, düzenli öğünlerle ve yüksek çeşitliliğe göre alımıyla ilgilidir. Vücudun biyokimyasal kimliğinde maddelerin eksik ya da fazla alınması hastalıkların habercisi haline gelebilir. Bu açıdan, sağlıklı bir diyetle bağırsak florasını desteklemek için lifli gıdalar, kilo kontrolü için posalı yiyecekler, toksinleri temizlemek için antioksidan özellikli sebze ve meyveler yer almalıdır. Bunun yanında, hızlı tüketim ürünleri arasında yer alan rafine ürünler, işlenmiş gıdalar ve basit şekerlerden uzak kalınması önerilir. Paketli bu ürünlerin sıkça kullanımı vücutta kan şekeri dengesizliği, kolesterol düzensizliği, hormon bozukluğu, serbest radikallerin artışı ve depresyon eğilimi gibi hastalıkları tetikleyebilir. Tüm bu bilgiler doğrultusunda, yararlı ve zararlı diyet programlarının dikkatli yapılması tavsiye edilir.
Dengeli Beslenmek İçin Neler Yemek Gerekiyor?
Dengeli ve düzenli beslenme adına süt, et, yumurta, baklagiller, ekmek ve tahıl ürünleri, sebze ve meyve gibi besin gruplarının diyetlere eklenmesi önemlidir. Mineral ve vitaminler tüm gıda gruplarında farklı miktarlarda yer alır, ayrıca A,D,E,K, C,B vitaminleri sebzeler, meyveler ve baklagillerde daha çok bulunur. Proteinler ise ağırlıkla süt ve süt ürünlerinde, beyaz ve kırmızı et gruplarında daha çok ihtiva edilir. Yağ gruplarından trigliserid içerikli doymuş yağlar ve omega 3/omega 6 gibi temel yağ asitleride diyetlere eklenmelidir. Karbonhidratlar açısından zengin ekmek ve tahıl ürünlerinin glisemik indeksine göre vücuda alınması tavsiye edilir.
Sıkça Sorulan Sorular:
Yeterli ve dengeli beslenme için neler yapılmalıdır?
Sağlıklı ve dengeli beslenme için vücudun gereksinim duyduğu protein, karbonhidrat, yağ, mineral ve vitamin maddeleri yeterli düzeyde alınmalıdır. Besin çeşitliliğinin sağlanması ile tüm bu maddeler alternatiflerle vücuda alınabilir, ayrıca vücutta kalori açığı oluşması adına uygulanan aşırı hipokalorik ve besin öğesinden fakir diyetlerden uzak durulmalıdır.
Dengeli beslenmek için neler yemeliyiz?
Kuru baklagillerin (Fasulye, mercimek, nohut, vb.), lifli ve posalı gıdaların, süt ve süt ürünlerin, kabuklu kuruyemişlerin ( badem, ceviz, fındık vb.), sebze ve meyvelerin, tam tahıllı gıdaların (arpa, buğday, kinoa, yulaf, tam buğday makarnası vb.), et ve et ürünlerinin öğünlere porsiyonlarla eklenmesi önerilir.
