Anksiyete krizi aniden oluşan güçlü endişe veya korku duygularının baskın hale geldiği zorlu bir psikolojik deneyimdir. Bu krizlere sıklıkla hızlı kalp atışları, nefes almada zorluk, terleme ile başta dönme gibi çeşitli belirtiler eşlik eder. Anksiyete krizleri birçok farklı nedenden ortaya çıkabilir ve bunu yaşayanlar için oldukça korkutucu bir deneyim olabilir.
Anksiyete Krizi Nedir?
Anksiyete krizi, ani bir yoğun endişe ve korku halidir. Bu krizlere genelde kişinin fiziksel ve zihinsel sağlığını etkileyen semptomlar eşlik eder. Panik atak olarak da adlandırılan anksiyete krizleri; bireylerin kendisini kontrolden çıkmış ve büyük bir tehlike altında hissetmesine sebep olabilir.
Anksiyete krizi belirtileri fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak farklılık gösterebilir. Bununla beraber anksiyete ataklarının altında yatan sebepleri kişiden kişiye değişebilmektedir. Genetik yatkınlık, stresli yaşam, travmatik deneyimler, kimyasal dengesizlikler gibi faktörler anksiyete krizlerine sebep olabilir. Anksiyete bozukluğu öyküsü olan kişilerin de nöbet geçirme olasılığı daha yüksek olabilir.
Anksiyete bozuklukları yönetilebilir ve tedavi edilebilir hastalıklardır. Anksiyete krizlerinin geçici olduğunu ve uygun bakım ve destekle kişinin yaşam kalitesini iyileştirebileceğini unutmamak önemlidir.
Anksiyete Krizi Nasıl Oluşur?
Anksiyete atakları sıklıkla aniden ve beklenmedik bir şekilde gelir. Bu krizler beden ve zihnin karmaşık etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Anksiyete krizi nasıl olur noktasında temel olarak bu krizlerin gelişiminde üç ana bileşen rol oynar: fizyolojik reaksiyonlar, düşünceler ve duygusal reaksiyonlar.
Fizyolojik Reaksiyonlar: Bir anksiyete atağı genellikle “savaş ya da kaç” adı verilen biyolojik bir tepkiyle tetiklenir. Bu tepki, tehlikeli durumlarda hayatta kalabilmek için ilkel zamanlardan bu yana insan beyninde gelişmiştir. Bu durumda vücut hızla daha fazla oksijene ve enerjiye ihtiyaç duyar. Kalp atış hızı artar, nefes alma artar, kaslar gerilir ve adrenalin artar. Bu fizyolojik tepkiler, anksiyete ataklarının sık görülen belirtileri olan hızlı kalp atışlarına, nefes darlığına, titreme ve terlemeye neden olur.
Düşünceler: Anksiyete atağı sırasında kişinin düşünceleri çok önemlidir. Kişi bir anda büyük bir tehlike altında olduğuna dair yanlış ya da abartılı düşüncelere kapılabilir. Bu düşünceler krizi daha da kötüleştirebilir.
Duygusal Reaksiyonlar: Fizyolojik tepkiler ve yanlış düşünceler, güçlü duygusal tepkilere yol açar. Kişi sıklıkla büyük bir korku, panik veya çaresizlik hisseder. Bu duygusal durum, fizyolojik tepkileri daha da artırabilir. Duygusal açıdan anksiyete ağlama kriziyle de kendini gösterebilir.
Anksiyete Krizi Belirtileri Nelerdir?
Anksiyete krizi belirtileri psikolojik ve fiziksel belirtiler olarak ikiye ayrılır.
Psikolojik Belirtiler
- Yoğun Korku ve Panik Duygusu: Aniden gelen yoğun, kontrol edilemeyen bir korku veya panik hissedilebilir.
- Gerçeklikten Kopma Hissi: Gerçek dünyadan kopmuş, etrafta olup bitenin tam olarak algılanamadığı veya rüya gibi bir deneyim yaşanabilir.
- Aşırı Endişe ve Huzursuzluk: Anksiyete atağı sırasında endişe ve huzursuzluk hissedilebilir. O anda oluşan olumsuz düşünceler ve kötü senaryolar bu duyguları ortaya çıkarabilir.
- Kontrolden Çıkma Korkusu: O an düşüncelerin ve fiziksel reaksiyonların kontrol edilemediği düşüncesiyle delirme veya çıldırma düşüncesi hakim olabilir. Bu gibi durumlarda anksiyete sinir krizine yol açabilmektedir.
- Konsantrasyon Güçlüğü: Kriz anında odaklanmak zorlaşabilir.
- Kaçınma Düşünceleri: Kriz dolayısıyla var olan rahatsızlık hissiyle, aynı durumu tekrar yaşamamak için kaçınma düşünceleri oluşabilir.
- Aşırı Algı: Çevreye karşı duyarlılık artabilir ve duyular keskinleşebilir.
- Ölüm veya Felaket Korkusu: Anksiyete krizi esnasında birçok kişi ölüm veya felaket korkusuna kapılabilir. Hızlanan kalp atışları dolayısıyla anksiyete kalp krizi korkusu yaşatabilir.
Fiziksel Belirtiler
- Hızlı Kalp Atışı: Hızlı kalp atışı veya çarpıntı.
- Nefes Darlığı: Nefes almada zorluk, hızlı veya sığ nefes alma.
- Göğüs Ağrısı veya Sıkışması: Göğüs bölgesinde ağrı veya gerginlik.
- Titreme: El ve kollarda başlayıp vücudundan diğer bölgelerine etki eder
- Terleme: Özellikle avuç içi ve alında ani ve aşırı terleme.
- Baş Dönmesi veya Vertigo: Dengeyi korumada zorluk, baş dönmesi veya vertigo.
- Üşüme veya Yanma Hissi: Vücutta soğukluk, karıncalanma veya yanma hissi.
Anksiyete Krizi Nedenleri Nelerdir?
Anksiyete ataklarının nedenleri karmaşık ve farklı faktörlerin etkileşiminden kaynaklanabilmektedir. Her birey için farklı nedenler rol oynayabilir ve hatta aynı nedenler farklı insanları farklı şekillerde etkileyebilir. Yoğun anksiyete krizinin nedenleri şunlar olabilir:
- Genetik etkenler
- Beyin kimyasında dengesizlik
- Stresli faktörü
- Çocukluk dönemi deneyimleri
- Sosyal faktörler
- Kimyasal uyarıcılar
- Düşünsel faktörler
- Bilişsel faktörler
- Kronik sağlık sorunları
- Kişilik özellikleri
Anksiyete Krizi Nasıl Geçer?
Anksiyete krizi anında ne yapılmalı sorusuna cevap olarak rahatlamak ve atağın etkilerini hafifletmek için bazı yöntem ve stratejiler vardır. Anksiyete atağı sırasında yardımcı olabilecek bazı adımlar:
- Derin Nefes Almak
- Zihin Oyalamak
- Bilinçli Farkındalık (Mindfulness) Oluşturmak
- Olumsuz Düşünceleri Yeniden Yapılandırmak
- Kendinizi Rahatlatıcı Şeylere Odaklanmak
- Uyku ve Beslenme Düzeni Oluşturmak
- Profesyonel Yardım Almak
Anksiyete Krizi Sonrasında Ne Yapılabilir?
Anksiyete krizi sonrasında toparlanmak ve rahatlamak için yapılabilecek bazı adımlar vardır.
- Nefes almak ve sakinleşmek
- Kriz sırasında yaşananları ve düşünülenleri anlamaya çalışarak özdeğerlendirme yapmak
- Olumlu düşünceleri güçlendirme
- Dinlenmek
- Stresten uzaklaşmak
- Sosyal destek aramak
- Profesyonel yardım almak
- Anksiyete krizini önleyici tedbirler almak
Anksiyete Krizi Ne Kadar Sürer?
Anksiyete atağının süresi kişiden kişiye değişebilir. Genellikle anksiyete atağı aniden başlar ve semptomlar zirveye ulaştığında yavaş yavaş azalmaya başlar. Bir anksiyete atağı genellikle 10-20 dakika sürer. Ancak bazı insanlar için krizler daha kısa, bazıları için ise daha uzun olabilir.
Anksiyete Krizi Anında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
- Sakinleşmek: Sakinleşmek ilk olarak atılacak en önemli adımlardan biridir. Krizin geçici olduğu unutulmamalı.
- Derin Nefes Alma: Derin, yavaş nefes alma, vücuttaki stres tepkilerini dengelemeye yardımcı olabilir.
- Gerçekçi Olumlu Düşünceler Oluşturmak: Bireyin kendisine olumlu ve rahatlatıcı mesajlar vermesi önemlidir.
- Dikkat dağıtma Tekniklerini Kullanmak: Dikkati krizden uzaklaştıracak basit görevleri veya etkinlikleri uygulamak yardımcı olabilir. Örneğin odadaki nesneleri tanımak.
- Farkındalık Uygulaması: Anın farkında olmak ve duygulara odaklanmak, bir kriz anında sakinleşmeye yardımcı olabilir.
- Güvende Olduğuna İnanmak: Krizin geçeceğini ve hiçbir zarar gelmeyeceği unutulmamalı.
- Sakinleştirici Etkisi Olan Şeylere Odaklanmak
Anksiyete Krizi Panik Atak Farkı Nelerdir?
Anksiyete atağı, genel olarak güçlü bir endişe veya korku hissi ile karakterize edilir. Bu krizler genellikle belirli bir tetikleyici nedeniyle ortaya çıkar. Her ne kadar fiziksel belirtiler (hızlı kalp atışı, terleme, titreme gibi) genellikle mevcut olsa da kriz sırasında aşırı panik daha az belirgin olabilir. Daha uzun sürebilir ve çoğu zaman saatler hatta uykuda anksiyete krizi devam edebilir. Bir anksiyete atağı sırasında kişi sıklıkla kendini tehdit altında hissedebilir veya başarısızlıktan korkabilir.
Panik ataklar ise aniden ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkar. Genellikle tetikleyiciler olmadan gerçekleşir. Fiziksel belirtiler (örneğin nefes darlığı, göğüs ağrısı, baş dönmesi) çok güçlüdür ve panik oldukça yüksektir. Daha kısa sürede zirve yapar ve birkaç dakika sonra azalma eğilimi gösterir. Panik ataklara sıklıkla kalp krizi veya ölüm korkusu gibi büyük tehlike düşünceleri eşlik eder.
Anksiyete Krizi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
-Anksiyete krizi geçirdiğimi nasıl anlarım?
Anksiyete atağı geçirdiğinizde hızlı kalp atışı, nefes darlığı, terleme, titreme, gerçeklikten kopma hissi, yoğun korku veya panik gibi fiziksel, duygusal ve zihinsel belirtiler yaşayabilirsiniz.
-Anksiyete krizi geçiren birine nasıl yardım edilir?
Anksiyete krizi geçiren birisine yardım etmek için öncelikle sakinleşerek derin nefes almasına yardımcı olunmalıdır. Destekleyici bir tutumla empatik cümleler kurup kişiye güvende olduğu duygusu yaratılmalıdır. Eğer gerekirse profesyonel desteğe başvurulabilir.
